Het SZ netwerk nodigt u uit om naar Noord-Brabant te komen voor een fietsexcursie langs groene schoolpleinen in Breda e.o. (Noord-Brabant)

Noteer dit alvast in je agenda. Binnenkort lees je hier meer over het programma van deze dag.

Regionaal consulente van West-Brabant Petra Wevers organiseert samen met Marika Rath van de gemeente Breda een fietsexcursie langs Bredase scholen. 

Petra Wevers (KrachtigBuiten) is gevraagd door basisschool de Spindel (een van de scholen van dit IKC) mee te denken in oplossingen over het (water-)beheer en het educatief gebruik van dit groene schoolplein. 

Het beheer en educatief gebruik van groene schoolpleinen blijkt een vraagstuk. Welke oplossingen zijn hiervoor te vinden en hoe kan een gemeente hierbij ondersteunen? 

Tijdens deze excursie is er gelegenheid om ervaringen uit te wisselen met het Springzaad Expertise netwerk groene schoolpleinen die ook meefietsen. 

Foto’s Talentencentrum Bavel

In september 2024 ging Springzaad voor de 3de keer op excursie naar Berlijn.

Een verslag van deze excursie vind je HIER.

Vanwege het grote succes komt er van 20 t/m 23 mei 2025 nóg een excursie naar Berlijn.

Je kunt je nu HIER inschrijven.

Meer informatie in het document hieronder.

Deze volgende reis organiseert Springzaad in samenwerking met IVN Nederland en is gericht op een multidisciplinaire groep deelnemers, die als multiplicators in hun werkveld optreden. In Berlijn werkt de gemeentelijke organisatie GRüN MACHT SCHULE sinds 1983 aan de vergroening van de Berlijnse Schoolpleinen. Krijg op hun website een indruk van deze organisatie. Naast groene schoolpleinen bezoeken we ook andere Berlijnse speellocaties, kinderopvang, natuurspeeltuinen en speelse, groen/blauwe openbare ruimte met deskundige, praktische en beleidsmatige toelichting. 

Het concept programma

Het programma is zo goed als rond, we wachten nog op een paar toezeggingen van onze partners in Berlijn. 

Op het programma staan in ieder geval: 

  • Excursies naar een aantal groene schoolpleinen, kinderdagverblijven, een natuur- en milieucentrum, een groene bouwspeeltuin en natuurrijke parken en buurtgroen, plus een gemeenschapstuin. Met rondleidingen door ontwerpers, directeuren en beheerders;
  • Presentaties door en uitwisseling met de gemeentelijke organisatie ‘Grün macht Schule’, die sinds 40 jaar het coördinerende en uitvoerende werk op de achtergrond verzorgt en ervaringen deelt over hun werkwijze, financiering en lange termijn ervaringen.
  • Ontwikkelen doel en acties voor jouw eigen beleidspraktijk. Vooraf starten we met een online kennismaking met de deelnemers en iedere deelnemer wordt gevraagd om motivatie en doelen te delen om na afloop aan de slag te kunnen gaan met groene schoolpleinen binnen de eigen organisatie. Na circa 6 maanden zal, ook weer online, een ‘terugkoppel en klankbord moment’ worden geprikt.  

Praktische zaken

  • De route om al die bijzondere plekken te kunnen ervaren zal met OV en/of huurfietsen worden afgelegd.
  • We zullen vertrekken op dinsdag 20 mei 2025 om 8:00 uit Amsterdam met de ICE zonder overstap naar Berlijn met opstapmogelijkheden in Hilversum, Amersfoort, Apeldoorn, Deventer, Hengelo. 
  • Terug reizen we ook weer met de ICE uit Berlijn op vrijdag 23 mei 2025 vertrek Berlijn 13.57/ aankomst Amsterdam 19:59 met dezelfde tussenstops. 

Op de terugweg is er wel een overstap op hetzelfde perron in Hannover. Onze zitplaatsen zijn uiteraard gereserveerd.

  • Er zijn individuele kamers in het volgende hotel geboekt: https://www.sorat-hotels.com (de kamers zijn voor één persoon geboekt, maar bevatten twee (of meer) individuele bedden)
  • Verlenging van de reis (vooraf of achteraf) is mogelijk, mits dit bij inschrijving vermeld wordt. De kosten van de heen- of terugreis kunnen in dat geval gerestitueerd worden. 
  • De prijs van de training/studiereis zal rond de 1.500 euro excl. BTW bedragen. 

Hierbij inbegrepen zijn de reis- en verblijfskosten en koffie/ thee onderweg. 

Alle maaltijden zijn voor eigen rekening en worden ter plekke in groepjes of individueel voldaan.

Om op doelen vooraf verder te selecteren dan de aankondiging ‘voor (beleids-)medewerkers van overheden, gemeenten en (vak-)organisaties’ ben ik niet zo voor. Dat klinkt al gauw betuttelend. We vragen van deelnemers vooraf een soort ‘motivatiebrief’ en houden een voorgesprek. Als er n.a.v. een van beiden twijfels rijzen of een aspirant deelnemer wel op zijn plek is, dan zullen we dat aankaarten lijkt me. Uit het definitieve programma en b.v uit het 3e bolletje in het concept-programma hierboven blijkt voldoende waar het hier om draait.

Door HIER je contactgegevens in te vullen kun je vrijblijvend je interesse aangeven voor de Excursie naar Berlijn van 20 t/m 23 mei 2025.

De groep zal uiteindelijk samengesteld worden op basis van vertegenwoordiging van de verschillende werkvelden: beleid/ ambtenaren/ politiek, ontwerp/ procesbegeleiding/ uitvoering/ onderhoud, onderwijs en organisaties.

Het is fijn om samen met een collega een dergelijke studiereis te maken, omdat bij implementatie van het ervarene, fijn is om samen op te kunnen trekken. Aan de andere kant willen we óók zoveel mogelijk organisaties deel laten nemen. Om die redenen limiteren we het aantal directe collega’s op 2.

Foto’s: Antje Schwabersberger | Lebendige Freiräume en Maike Nelissen

Vrijdag 14 maart op de Wilde Weelde Wereld in Bloemenpark Appeltern

Met Jan van Schaik | Zandraket in samenwerking met de onderhoudsgroep van de Wilde Weelde Wereld

Springzaad is weer te gast bij de zusjes & broertjes van de
Wilde Weelde bij het Bloemenpark Appeltern.

In november hebben we daar de Springzaad partnerdag 2024 gehouden en zijn er plannen ontstaan voor een samenwerking van de twee organisaties in het koekoeksbos, het speelse gedeelte van de
Wilde Weelde Wereld.

Als volgende stap gaat Jan van Schaik ons deze keer meenemen in zijn kunde van het wilgenvlechten.
Na een stuk theorie gaan we buiten ook aan het vlechten.
Herstel van een aantal bestaande onderdelen en gewoon lekker een hutje vlechten om te oefenen!

Parallel lopen er algemene onderhoudswerkzaamheden in de Wilde Weelde Wereld in het tuinpark, waarbij je welkom bent om aan te sluiten.

Tijdens deze mooie dag hopen we (Wilde Weelde en Springzaad) gezamenlijk het koekoeksbos te kunnen bekijken en een groter, speelser toekomstplan voor deze plek uit te kunnen werken.

8:45u – 9:15u     Ontvangst boven bij hoofdgebouw Appeltern
(parkeren: hoofdentree Appeltern)

9:15u     Start presentatie

11:00u     Tijd voor koffie of thee; ochtend rondje wordt voorzien

+/- 11:30u     Algemene onderhoudswerkzaamheden WWW

12:30u     Lunch (zelf meebrengen)

13:00u t/m 16:30u    Wilgen vlechten en algemene onderhoudswerkzaamheden WWW

Wat neem je mee? Klein gereedschap voor het onderhoud.
Groter gereedschap is aanwezig, zoals kruiwagens etc.

Deelname aan deze dag is gratis.

Er is plek voor 20 mensen, partners van Stichting Springzaad en het OASEnetwerk hebben voorrang.

Foto’s Jan van Schaik | Zandraket

MELD JE HIER AAN VOOR DE EXCURSIE

Natuurlijk spelen in Berlijn – Verslag van een vierdaagse excursie

Door Anneke Rodenburg en reacties van deelnemers

Na 2010 en 2017 ging Springzaad voor de derde keer naar Berlijn.  Deze keer met een gecombineerde groep van Springzaad partners & externe deelnemers, in totaal 13 mensen; op pad om groene schoolpleinen, buitenruimtes van kinderdagverblijven en grote stukken speelnatuur te bekijken. Medewerkers van Grün macht Schule (een gemeentelijk projectbureau dat zich sinds meer dan veertig jaar inzet voor de vergroening van pleinen en tuinen van scholen en kinderdagverblijven) en Antje Schwabensberger | Lebendige Freiräume,  een ervaren Berlijnse ontwerpster van groene speel- en leerlandschapjes, stelden samen met Pjotr Timmerman en Sigrun Lobst een gevarieerd en rijk programma samen. Naast de medewerkers van Grün macht Schule, kwamen leerkrachten en pedagogisch medewerkers, vrijwilligers, conciërges en uiteraard kinderen aan het woord, om over hun ervaringen met de groene speel- en leerlandschappen in deze multiculturele stad te vertellen. Voor de lunch- en avondmaaltijden hadden de gastheren en – vrouwen een paar bijzondere eetgelegenheden gereserveerd. Zelfs het Berlijnse nachtleven werd door sommige  deelnemers niet overgeslagen.

Berlijn is een groene stad. Na de val van de muur bleken de open ruimtes naast de (voormalige) muur rijk aan allerlei dier- en plantensoorten. Grote delen van die ruimtes zijn veilig gesteld of als recreatiegroen behouden. In Das Mauerpark mag de muur nog steeds met graffiti bewerkt worden en er is voor alle leeftijden wat te doen, van streetdance podium, moestuintjes tot speeltuin. In veel buurten en parken is ruimte voor spelen én voor moestuintjes gemaakt m.b.v. pallets. Gevels, hekken en bomen bedekt met klimplanten zoals wilde wingerd, klimop, hop en bosrank zijn ook vrij gewoon net als verkeersborden met ‘Geschutzte Grünanlage’ (beschermd groengebied) of een waarschuwing voor overstekende eekhoorns of steenmarters. De eekhoorns zagen we deze reis regelmatig druk bezig met het verzamelen van net gevallen hazel- en walnoten. Boomspiegels begroeid met wilde planten zijn in Berlijn geen uitzondering. ‘Onkruid’ mag! Daar maken o.a. groepjes luid tjilpende mussen weer dankbaar gebruik van.

De grootte van de schoolpleinen in Berlijn is een droom voor ons Nederlanders. Vaak is een deel met asfalt ingericht voor atletiek en teamsport, dat vormt een schril contrast met het resterende groene stuk. In het algemeen zijn een groene inrichting van het schoolterrein met moestuintjes er gebruikelijker dan in Nederland. Zo was er een groot saai schoolgebouw met een enorm lang hek dat alleen begroeid was met een wit bloeiende bruidssluier. Als je er nieuwsgierig door een gaatje tuurde, keek je recht in een  moestuintje met een paar kleurige gieters.

Leon Collignon verwoordde in één zin wat voor de meeste deelnemers wel het hoogtepunt was van de Springzaad reis: ‘Voor mij was de tuin van meester Thomas van de Bornholmer Grundschule-Ökogarten een parel vol verborgen schoonheid, passie en liefde’. 150 kinderen speelden regelmatig in dit groene paradijsje. Behalve voor vrij spelen was er ruimte voor moestuinieren, pizza bakken en boogschieten vanuit de riddertoren. Bijzonder was dat de kinderen er écht opgravingen konden doen in een per ongeluk gevonden grote kuil vol oude potscherven. Er zijn zelfs enkele bijzondere opgravingen gedaan! Door de speelse inrichting van het paradijsje met tal van tweedehands voorwerpen prikkelt conciërge Thomas de fantasie van de kinderen. Tussen hazelaars en fruitbomen, begroeide huisjes en muren, kabouters, bijenkorven en griezelige kelder lag het huisje van Thomas zelf. Dit huisje stond vol met tweedehands frutsels en was een bezienswaardigheid op zich. Vaak vroegen kinderen of Thomas in dat huisje woonde. Dan bevestigde hij dat, gewoon omdat dat paste bij de fantasiewereld van de kinderen.

Samen met Antje Schwabensberger en de mensen van GMS,  Ulrike Wolf, Manfred Dietzen en Katrin Hermann, fietsten we door parken en bezochten we behalve allerlei groene schoolpleinen een prachtige buitenruimte van een kinderopvang en voormalig vliegveld Tempelhof!

Tal van mooie zit- en klauterplekken van dikke kromme robiniatakken, gecombineerd met grote keien passeerden de revue. Een dure waterpomp blijkt soms gewoon te vervangen door een gedeelte met zand en een plek waar kinderen emmertjes (regen)water kunnen halen. Het op en neer lopen met emmertjes water hoort dan gewoon bij het spel. Aan de bouwsels te zien gaf dat minstens zoveel plezier. Mooi om te zien was ook de aangepaste zandtafel, waar kinderen in rolstoel samen met andere kinderen konden spelen. Om dat mogelijk te maken moest er wel een slotje geopend worden.

In Berlijn hebben kinderen, in tegenstelling tot wat je veel in Nederlandse ziet, het recht om buiten het zicht van volwassenen te spelen. De groene pleinen mogen zo ingericht worden dat kinderen er ‘eigen’ plekjes hebben. Bovendien zijn de groene pleinen soms ook gewoon te groot om alles in de gaten te houden. De leerkracht vertelt van te voren duidelijk waar hij/zij staat én dat als er iets is ze naar die plek toe kunnen komen voor zichzelf of voor een ander kind. Kinderen leren zo al vroeg om zelf hulp te vragen. Ze hoeven niet zoals bij ons altijd in het zicht te spelen of ‘gered’ te worden. Wilgentenen hutten hoeven hier niet van onderen kaal geknipt te worden omdat kinderen anders niet zichtbaar zijn. Het is een goede stap naar zelfredzaamheid.

Antje Schwabensberger liet ons voorbeelden zien van paadjes, heuvels en een wadi die ze versterkt had met betonpuin en leem. Zo werd het wegspoelen van grond  voorkomen. Het is zeker de moeite waard om deze werkwijze uit te proberen. Het afkalven van speelheuvels is een groot probleem en zorgt er voor dat reliëf  in Nederlandse speelplekken nog steeds niet gewoon is.

We bezochten het voormalige vliegveld Tempelhof dat min of meer aan mens en natuur is teruggegeven. Je kunt er o.a. moestuinieren en op allerlei manieren recreëren. Buizerd, torenvalk en veldleeuwerik zijn er heel gewoon. Een milieu-educatiecentrum biedt daar het hele jaar door activiteiten voor kinderdagverblijven en schoolklassen, maar ook voor gezinnen. Daarnaast vinden er rondleidingen, vakantieworkshops en trainingen voor docenten en opvoeders plaats. Vereniging Freilandlabor Britz e.V. zet zich er ook in voor de bevordering van milieueducatie, educatie voor duurzame ontwikkeling en public relations-werk op het gebied van natuur- en milieubescherming.

De Tempelschlucht bij de zuidoostelijke ingang van het Tempelhofer Feld is een heuvelige groene speelplek zonder speeltoestellen waar kinderen de natuur met al hun zintuigen kunnen beleven. Er is een waterpomp met een rivierloop en zand en klei voor vrij spel en om modder te maken. Het viel op dat de rivierloop helemaal gevuld was met keitjes, dus daar was geen speelzand. Kinderen blijken dit toch minder leuk te vinden. Dat zagen we aan de sporen op een ernaast gelegen heuvel. Daaraan zag je dat de kinderen het water uit de pomp naar díe heuvel sleepten en vervolgens naar beneden lieten lopen. Dat leidde tot het gewenste spel met water en modder én mooie diepe natuurlijke sleuven.

Zo waren er meer leuke waarnemingen en verrassingen deze reis. Zéér de moeite waard. In mei volgend jaar wordt deze reis herhaald! Dan gaan we i.s.m. met IVN Nederland een programma samenstellen, dat gericht speciaal is op beleidsmakers en beleidsuitvoerders. Hoor je bij deze doelgroep en heb je interesse in de excursie? Dan kun je je HIER alvast vrijblijvend opgeven voor de excursie naar Berlijn van di 20 t/m vr 23 mei 2025.

Mocht je als ecologische tuinspecialist nog tijd hebben om een paar dagen langer in Berlijn te blijven:  o.a. het Alte Luisenstädtischer  Friedhof, Holzmarkt 25 en de Botanische tuinen waren voor Anneke Rodenburg een indrukwekkende afsluiting.

Een aantal deelnemers doet met persoonlijke ervaringen en foto’s verslag van deze excursie.

Jos van den Akker | Hoveniersbedrijf Jos vd Akker

Deze, voor mij eerste, excursie naar Berlijn was zeer de moeite waard.

Ik vond het een hele leuke groep mensen en iedereen stond open voor een gesprek over welk onderwerp dan ook. Nogmaals dank voor de organisatie van deze waardevolle trip.

Op de vraag of we iets toe kunnen lichten op de bezoekjes hierbij het volgende:

De Ökogarten van de Bornholmer Grundschule, ik noem hem voor het gemak maar even de Pippi Langkous tuin, vond ik het meest overweldigend. Onvoorstelbaar dat je op zo’n plek meer dan honderd leerlingen een leefruimte kan bieden waarbij je weg kan dromen en uit de dagelijkse sleur gehaald kan worden.

Het creëren van een fijne groene leeromgeving hangt niet af van veel toestellen of een enorm geldbedrag. Met draagkracht van creatieve mensen, docenten en kinderen kun je met relatief eenvoudig materiaal ook een geweldige plek maken. Verstopplekken, hoogte -verschillen, veel groen en losse materialen zijn goed in te passen in welke vorm dan ook.

In mijn beleving zijn alle plekken die we bezocht hebben, uniek en waardevol om inspiratie op te doen.

Esther van Trierum | Master student Toxicology and Environmental Health, Stagaire bij de GGD Rotterdam

Tijdens de Berlijnreis is er een nieuwe, groene wereld voor mij opengegaan vol speelplezier. De waardering voor natuur en het inlevingsvermogen in ander leven dat de kinderen hadden was verbazingwekkend en inspirerend! Op twee schoolpleinen was een groepje kinderen een thuis aan het vormgeven voor een beestje. Een kever werd voorzichtig neergelegd in een hartvormig zandkasteel en op het andere plein kreeg een slak een plekje in een doosje, vervolgens werkten de kinderen samen om hier een de beestjes een zo fijn mogelijk huis te geven. Wat mij inspireerde was dat de kinderen zich (zonder inmenging van volwassenen) inleefden in de belevingswereld van het beestje. Inspirerend wat zo’n beestje volgens de kinderen nodig heeft: “iets natuurlijks om op te klimmen”, “een groene tuin” en “een plek om te schuilen”. Dit fijne thuis werd vervolgens door het groepje kinderen samen opgebouwd met blaadjes en takjes die ze in hun schooltuin op de grond konden vinden. Dit allemaal in goede samenwerking, zonder ruzie. Het was verbazingwekkend hoe bewust de kinderen op de pleinen omgingen met de natuur die hen omringt. Op meerdere pleinen hoorde ik kinderen zeggen: “We moeten geen bladeren of bloemen plukken, want dat is slecht voor de planten”. De stokjes die ze op de grond vonden werden lepels om mee te koken en materialen om hutten mee te bouwen. Heel bijzonder wat voor een rijke belevingswereld een groen schoolplein met zich mee kan brengen!

Leon Collignon | Projectleider Stichting Kinderspel

Voor mij was de buitenruimte van meester Thomas bij de Bornholmer Schule, ‘I like it wild’, een parel vol verborgen schoonheid, passie en liefde.

De excursie / studiereis was voor mij een mooie cocktail … Als groen, speelnatuur, evenementen en parken je passie is. De afwisseling vond ik prettig. Ik heb heel veel inspiratie en ideeën gekregen!

De discussie bij de rolstoeltoegankelijke zandtafel heeft mij geactiveerd ook de eigen inclusieve zandtafel in Schiedam meer aandacht te geven.

Ik ben helemaal opgetogen, vol ideeën teruggekeerd, het is voor mij een zeer waardevolle reis geweest.

Marjan Deurloo | Juffie in ’t groen, ontwerpster en maker

De Ökogarten van de Bornholmer Grundschule vond ik het meest indrukwekkendst.

Wat een prachtige, sprookjesachtige plek. En wat fijn dat één persoon dat zo kan beheren, daar activiteiten kan geven ed. Voelt als luxe, maar ik zou willen dat elke school zoiets heeft.

Ik merk na zeventien jaar hiermee bezig te zijn, dat ik niet zoveel nieuws meer zie of leer. Ik vond het leuk om twee plekken opnieuw te zien (van Manfred, ook gezien in 2010) en hoe die ontwikkeld zijn. Je ziet plekken met meer erosie, maar ook plekken die dan lekker groen zijn geworden. Ook zie je op bepaalde plekken dat de bomen zo groot en dicht worden dat de ondergroei verdwijnt. Daar moet je voor oppassen, denk ik. Dus her en der bomen eruit halen of tafelen volgens de Amstelveense methode (licht op de bodem).

Ook fijn om te horen dat Grün macht Schule met dezelfde problemen strugglet als wij.

Wat mij ook opviel is dat er in 2010 heel veel aandacht voor kunst was en dat heb ik nu bijna niet gehoord. Wel jammer.

Pauline Leene | hoveniersbedrijf De Wilgenhut

Meeste indruk: de tuin van Thomas, hoe hij daar niet alleen een groene wereld creëerde maar ook een fantasiewereld die bestaat uit pure verwondering. 

Ook de tuin van de kinderopvang langs de geluidsmuur, die met het compost toilet.

Zoveel passie onder de leidsters!

Wat neem ik mee: dat het fijn is om veel ruimte tot je beschikking te hebben, maar dat intieme plekjes heel belangrijk zijn. 

En groen om echt in te spelen, niet alleen naar te kijken of langs te lopen. 

Sigrun Lobst | Springzaad secretariaat

Mijn hoogtepunt was de verborgen wilde tuin van meester Thomas, waar de eekhoorns door de klimplanten op de muur van het gigantische schoolgebouw naar boven klimmen en waar de kinderen ze op de vensterbank van de derde verdieping voeren. Deze bevlogen tuinmeester doet o.a. elk jaar met de kinderen een kerstboomactie, waarbij ze na de kerst de afgetakelde kerstbomen van de straat halen. Ze ontdoen ze keurig van hun zijtakken en bouwen er vervolgens het hele jaar door hutten mee. Kijk zelf maar naar dit super duurzame bouwmateriaal.

Daarnaast is er een archeologische put. Daarin graven de kinderen zich, sinds een aantal jaren, steeds dieper in de wereld voor hun tijd om er allerlei fantasie-prikkelende vondsten te doen.

In de tuin van meester Thomas, die maar een paar honderd vierkante meter langs een gewone Berlijnse stadsstraat groot is, staat ook een klein huisje waarin de kinderen op een houtkacheltje thee zetten of soep koken.

Bij binnenkomst in de tuin stond daar een meisje met een gespannen boog te mikken op een paar aan een touwtje opgehangen voorwerpen op een paar meter afstand. Op onze vragen ging ze ons keurig de weldoordachte regels voor het boogschieten opzeggen, om daarna rustig verder te oefenen.

Deze tuin is een grote uitzondering, ook in Berlijn. Hij is goed verborgen achter de bosjes midden in het grote Berlijn, zo goed, dat de mensen, die hem niet mogen kennen, ook niet vinden. Voor een aantal kinderen is dit de meest belangrijke plek in hun wereld, die ze zeker weten nooit zullen vergeten en die hen een leven lang zal blijven inspireren.

Hieronder een keuze uit de lievelingsfoto’s van de deelnemers:

Met dank voor tekst en foto’s aan de deelnemers van de excursie:

Anneke Rodenburg, Corne van Kempen, Dorine Epping, Esther van Trierum, Jean-Francois van den Abeele, Jos van den Akker, Leon Collignon, Marc van de Geer, Marjan Deurloo, Pauline Leene, Pjotr Timmerman, Sigrun Lobst, Sylvia Terpstra