Eindelijk weer op excursie, we pakten het goede moment!
Petra Wevers (regioconsulente West-Brabant) en Pjotr Timmerman (SZ bestuur) namen het initiatief voor een bezoek aan twee bijzondere schoolpleinen, iedereen werkte mee en al gauw was het programma klaar. Op 30 oktober jl. gingen we met 14 mensen op weg naar een grensoverschrijdende ervaring: ondanks flinke buien en drukke Vlaamse snelwegen hadden we een fantastische dag.
Algemeen School-Oost, Bergen op Zoom
‘Groot denken, klein beginnen’ zo luidt een motto van School Oost, waar leerkracht/ IB’er en groene motor Ingrid de Graaff ons het verhaal van hun schoolplein vertelde, waar nog altijd een projectje loopt en het geheel steeds verder groeit en bloeit. Een groene oase met verschillende biotopen, wat zeker het vignet Groen Blauwe schoolpleinen verdiend. Petra reikt de prijs uit. ’n Onderscheidend groen schoolpleinen hier in regio West-Brabant, met een natuurvijver en paddenpoel, een waterpomp met goot, vlindertuin, moestuintjes, een bloemenweide en een prachtige boomhut.
‘Je plant een zaadje en er groeit draagvlak….
We werken met stapjes, altijd weer nieuwe projecten, dat zorgt voor blijvende aandacht’ zegt Ingrid hierover. Hier nog een aantal tips en trucs, die bij School Oost succesvol bleken. :
- Houd de opdrachten simpel en overzichtelijk, geef de kinderen complimenten voor alles wat goed lukt en kijk hoe je hetgeen wat nog beter kan, samen kunt aanpakken…
- Laat plaatselijke bedrijven helpen bij concrete klussen en geef ze bv een stuk reclamemogelijkheid, bv door bordjes te laten drukken met hun logo erop
- We hebben een tijdschakelaar voor de watervoorziening op de moestuin, daardoor krijgt de tuin iedere dag een half uurtje water… zo komen de planten ook de vakanties door.
- Zorg voor goed materieel, het werk moet makkelijk zijn en je moet zelfvoorzienend zijn, niet voor elk klusje iets gaan huren
Na een lange, maar gezellige reis door de aanhoudende regen, carpoolen we over de grens naar de Vlaamse buren tot helemaal naar Kortrijk. Twee bijzondere plekken daar trokken ons zo ver.
Speeldomein ‘de Warande’ in Kortrijk
Omdat beide ontwerpers (Fris in het Landschap en Studio Basta) ziek waren, werden we ontvangen door de beheerder van dit 8,5 ha grote gemeentelijke openbare speel- en verblijfsterrein, Henk Vandeginste, een ongekend gastvrije en bevlogen ambtenaar.
‘Jeugdbeleid brengt op, als je het goed voert’, is zijn eerste stelling, terwijl wij druipend en met een biertje uit de koelcel van het splinternieuwe multifunctionele zalencentrum worden onthaalt en proberen aandachtig te luisteren.
‘Het is een besteding van gemeenschapsgeld, dus het moet renderen, dat doet het alleen met goed beheer en onderhoud.’
Henk woont met zijn gezin in de conciërge woning op het terrein, want ‘Jeugdwerk gebeurt niet binnen de kantooruurtjes…’. Maar toen het terrein 24/7 open zou gaan, kon zelfs Henk niet bedenken, dat dit goed zou gaan. Ondertussen is iedereen eraan gewend en gaat zelfs dat zonder grote problemen.
Zoals er zoveel dingen op de Warande mogelijk zijn, waar wij ongelovig naar kijken en luisteren.
Er komen 55 duizend kinderen per jaar voor een van de drie functies van het domein: verblijf, vrije recreatie en speelpleinwerking.
Dus gewoon gratis spelen ergens in het grote, afwisselende speellandschap met heuvels, struiken, buizen, glijbanen, waterpartijen, bosjes en hangende boomhut.… of tegen een kleine vergoeding deelnemen aan een van de vele activiteiten in de polyvalente ruimtes, keuken en activiteitenzalen, tuintjes, een circustent en het jeugdverblijfscentrum. Die kinderen komen overwegend uit Kortrijk en het liefst op de fiets.
‘Succes wordt bepaald door beheer en contact, de plint moet goed zijn….’ zegt Henk en hij staat er als een boom in zijn grote laarzen onder de paraplu in de stromende regen.
“We hebben geïnvesteerd in tieners en daar plukken we nu vrijwilligers uit…
De vroegere speelpleinwerkers zijn de huidige beleidsmakers…. Het neemt een generatie aan investering, maar dan krijg je er heel veel voor terug.”
We kunnen ons moeilijk los maken van Henk, die nog uren zou kunnen vertellen uit de rijke schat aan ervaringen en inzichten van een gepassioneerde jeugdwerker op zijn standplaats.
Klimaatschoolplein Sint Paulus/ Kortrijk
Cedric Ryckaert (leerkracht op Sint-Paulus en medeoprichter van BLES – Buiten leren en spelen) verwacht ons echter op het Klimaatschoolplein Sint-Paulus met een heerlijke lokale lunch en net zo veel verhalen.
Cedric is een zij-instromer, komt uit het jeugdwerk en ervaarde daar hoe cruciaal het spel is. Later in het onderwijs komt hij het spel alleen als pauzevuller tegen en is verbaasd over die onderwaardering….
480 kinderen van 2,5 jaar tot 12 jaar, bezoeken dagelijks de Sint-Paulusschool, de school raakte vol en er kwam nieuwbouw en de kans op een nieuw schoolplein.
De school ligt in het centrum van Kortrijk en er worden 20 tot 30 verschillende moedertalen gesproken.
De omgeving was een betonnen vlakte, de kinderen gingen nog maar weinig naar buiten.
Het nieuwe plein telt 4000m2. Vijf jaar terug is er aan ouders en kinderen gevraagd: Wat willen jullie hier doen? Hoe wil je hier spelen en leren? Ze kregen een lange lijst aan antwoorden en op een gegeven moment kwam de school erachter dat ze wel professionele hulp nodig zouden hebben, want hoe ontwerp je een buitenruimte, rekening houdend met de cultuur van de school en de vele culturen van grote en kleine mensen op school?
De cultuur van Sint-Paulus is: actieve lessen, oog voor iedereen, veel sport en cultuur, veel evenementen, veel gasten en iedereen is welkom en ook veel bewustzijn voor natuur en milieu.
Cedric ging op onderzoek bij alle buurlanden. Zo ook maakte hij contact met Springzaad Nl en zo onstond dit idee van een excursie, maar steeds weer moesten we deze excursie doorschuiven door deze pandemie. Ook ging hij naar Berlijn naar het speelplaatscongres van ISGA (International Schoolground Alliance), hij ging ‘als een groentje heen en kwam geradicaliseerd terug’, hij wilde niet meer een stukje vergroenen, maar een radicale aanpak van de hele buitenruimte….
‘Als je je buitenruimte linkt aan je curriculum, dan komen de veranderingen van zelf …’
Vlaanderen is de meest versteende regio van Europa. De overheid kwam met een programma voor proeftuinen en € 250.000 subsidie. Op dat moment had de school net haar visie en een professioneel ontwerp met projectplan af en kon dus gauw succesvol een aanvraag indienen.
Bij Sint Paulus wateren nu alle dakoppervlakten af naar een 150.000 liter regenwater opslag dat wordt hergebruikt voor het sanitair. Er wordt geen hemelwater meer afgevoerd naar de riolering. Alleen het dakwater wordt hergebruikt. Het pleinwater is grijs water en mag niet hergebruikt worden, dat gaat naar de straatkolk en dan naar infiltratiekratten of infiltreert in de plantzones Er is voor € 300.000 geïnvesteerd in leidingen en opslag via een voorfinanciering van de school, een schenking en later veel subsidiegelden.In totaal is er uiteindelijk € 630.000 geïnvesteerd in het klimaatschoolplein. Daarbij horen ook een weerstation, technische oplossingen voor het openen van de poort op afstand voor het weekendgebruik en andere.
Van het ondergrondse watersysteem voel je op het plein verder weinig: daar zijn veel speelse heuvels en muurtjes aangelegd, sport- en spelmogelijkheden, ontmoetingsplekken en plantvakken. Er ligt een rijk gestructureerd speellandschap met opvallend veel palen & touwen om het jonge groen te beschermen van enthousiaste kindervoeten. Voor de tegelmuurtjes zijn nieuwe tegels aangevoerd, omdat de oude niet hergebruikt konden worden doordat ze gecementeerd waren. Dat maakt het verhaal iets minder duurzaam en geeft een heel strak beeld, wat wederom een mooi contrast vormt met alle speelse vormen in het ontwerp.
Het resultaat is, dat de kinderen nu weer heel graag buiten spelen, er veel minder ruzies en geplaag en veel minder verwondingen zijn.
Hier nog een paar dingen, die Cedric met ons deelde:
- Het is een verhaal van de wilskracht… Eigenlijk zitten hier allemaal wilskrachtige mensen aan tafel…
- Als je experts erbij haalt, hebben te kritische mensen geen argumenten meer
- We hebben de kinderen naar voren geschoven als ambassadeur, gebruik gemaakt van lespakketten van Greenpeace en andere….
- Wij proberen onze schoolcultuur naar buiten te verplaatsen
- Een klas moet een krachtige leeromgeving zijn, waarom niet ook de buitenruimte?
- Als er ideeën zijn, delen we die met de collega’s, maar als er geen energie zit, dan gebeurt het (nog) niet….
- Met elke aanvraag ga je je visie aanscherpen, dat maakt je zelf steeds bewuster van wat je wilt en waarom
- Met de eerste vraag naar de ouders kwamen 25 ouders, alle acties hebben over drie jaar € 25.000 opgeleverd, de acties moesten: leuk én leerzaam zijn én geld opleveren…
- Alle acties geven participatieve kracht, je wilt er gewoon bij horen…..
Na het verhaal van Cedric kwam een levendige discussie op gang over de twee verschillende aanpakken van vergroenen van School Oost (kleine stappen met minimaal budget en maximale inbreng kinderen en ouders opbouwend op bestaand plein) en de Sint Paulusschool (in één keer doorpakken met geweldig budget en totale make-over van het hele plein) en de voors en tegens van de beide uiteenlopende strategieën.
Ook al waren we op het einde van de dag allemaal kletsnat en was de reis terug lang, we hebben genoten van de gezamenlijke uren en de gedachtewisseling en hopen dat we gauw weer erop uit mogen en elkaar te blijven inspireren.
Tekst en foto’s: Sigrun Lobst
Op bezoek Algemene School- Oost, Bergen op Zoom 
Uitreiking Vignet Groene schoolpleinen 
De moestuin 
Waterklok bij de moestuin 
Een van de vele kleine projecten 
Een mooie toevoeging: kinderdoorsluip door een grote haag… 
De buitenklas 
Paddenpoel 
Kabouterbos 
Konijnenhok 
Speeldomein de Warande, Kortrijk [BE] 
Vlaamse gastvrijheid 
Verblijsaccomodatie op de Warande 
De hangende boomhut 
Klimaatschoolplein Sint Paulus, Kortrijk 
Schooleigen milieustraat 
Bijenstal aan de rand van het schoolplein 
Kippenhok
