Het is niet meer vanzelfsprekend dat kinderen zelfstandig hun buurt ontdekken en alleen of met vriendjes in de (stads)natuur rondstruinen. Dergelijke ervaringen zijn echter van wezenlijk belang voor de ontwikkeling van kinderen.
Het vrij spelen staat centraal in het boek Het laatste kind op straat. Twaalf deskundigen, onder wie onderzoekers, pedagogen, professionals uit de kinderopvang en ontwerpers van speel- en buitenruimtes, delen in deze bundel hun visie en praktijkervaringen. Ze houden een pleidooi voor meer autonomie van kinderen en het verbeteren van hun speelomgeving. Hoe geven we kinderen weer de ruimte en het vertrouwen om al spelend zichzelf en de wereld om hen heen te ontdekken? Dat is de vraag die we gezamenlijk zullen moeten beantwoorden, zowel ouders en opvoeders, als beleidsmakers, ontwerpers van onze leefomgeving en ieder ander die kan bijdragen aan een waardevolle kindertijd. Dit boek kan daar hopelijk een bijdrage aan leveren, want als we niet ingrijpen, zullen we binnen twintig jaar waarschijnlijk helemaal geen kinderen meer zien spelen op straat.
Martin Hup (Het Woeste Westen) en Martin van Rooijen hebben als oogst van het Congres Het laatste kind op straat, 09 juni 2022 een aantal teksten verzameld en in een prachtig vormgegeven boek gepubliceerd.
Vind HIER meer informatie over het boek, de inhoud, de auteurs en de plek om je eigen exemplaar te bestellen.
Lees HIERONDER als voorbeeld het artikel van Springzaadpartner Sigrun Lobst | Aardrijk landschap & spel.
https://www.springzaad.nl/wp-content/uploads/2022/06/Schermafbeelding-2022-06-23-om-12.03.31.png1200958secretariaathttps://www.springzaad.nl/wp-content/uploads/2019/11/1b-wit-zonder-tekst-216x300.pngsecretariaat2022-06-29 13:57:462022-06-29 14:06:54Nieuw boek: ‘HET LAATSTE KIND OP STRAAT ‘- HET BELANG VAN VRIJ SPELEN
Het was een leuke gevarieerde groep die naar de cursusdag ‘Kennismaken met groen- / blauwe schoolpleinen’ in Rotterdam kwam op 9 juni. Van België tot Friesland waren de 16 deelnemers afgereisd. Deze dag was georganiseerd en gefinancierd door Springzaad en IVN Zuid-Holland/ Zeeland om kennis en ervaring uit te wisselen en te verdiepen.
De dag begon op het plein van OBS het Landje, grenzend aan en groot openbaar stads-& sportplein in het centrum van Rotterdam. Het groen/blauwe plein is ontworpen door Annemiek Bongers en aangelegd door Jan de Vries. Een enorme berg ervaringen werd tijdens de rondleiding door het rijk gestructureerde speellandschapje gedeeld door Jan, die vertelde wat de succesfactoren van dit project waren en wat de leerpunten. Heel snel kwam een levendige kennisuitwisseling onder de deelnemers op gang.
Impressie van het schoolplein van KC de Vlinder in Rotterdam Delshaven, een project van Sarah Los en Roel Crul, Wouter vn Santen en Jan van Schaik.
Vervolgens fietste de groep naar 2 pleinen ontworpen door Springzaadpartners Roel Crul en Sarah Los. Bij KC de Vlinder vertelde directeur Loes met passie over de tuin, de geweldige betrokkenheid van kinderen en buurt. Dit plein, met liefde aangelegd door de Zandraket en Biotoop is klein, openbaar en middenin de versteende wijk Delfshaven. Maar problemen met vandalisme zijn er niet, de betrokkenheid is alleen maar toegenomen. Het is een prachtig voorbeeld van succesvolle samenwerking tussen maar liefst vier bedrijven aangesloten bij Springzaad en een brede groep van gebruikers.
Bij OBS Dakpark; een binnentuin gedeeld door een school, moskee en multicultureel centrum vertelde Sarah Los over het ontstaan van deze tuin. Het afgekoppelde regenwater loopt door hoge goten over het plein, klettert naar beneden en komt uit in een enorme wadi. De bloemenwei (ingezaaid door de leerlingen) en een overdekte ontmoetingsplek maken dit afwisselende speel/leerlandschapje tot een bijzonder plekje in Rotterdam.
Onderweg naar Daltonschool De Margriet werd nog even een splinternieuwe enorme robinia-speeldraak in een zee van bamboe bewonderd die door Jan van Schaik van Zandraket ism Annemiek Bongers onlangs is aangelegd op een openbaar plein, dat oa door een aangrenzende school gebruikt wordt.
De grote draak op het Rotterdamse Taandersplein in Spangen, een project van Annemiek Bongers en Jan van Schaik
De deelnemers van de cursusdag kwamen van allerlei verschillende achtergronden en streken en juist daardoor was het heel inspirerend om observaties en ervaringen uit te wisselen en te leren van elkaar. Het gezamenlijke op pad zijn langs inspirerende voorbeelden van geslaagde projecten, het luisteren naar de verhalen van makers en gebruikers en de kritische uiteenzetting onderling rond verschillende aspecten van het werk maken deze cursus/ excursiedagen keer voor keer tot een succes. Een stevige boerenlunch met streekproducten en de inspirerende leiding van de dag door twee ervaren Springzaadpartners, Jan en Sarah deden de rest. Op naar een volgende keer!
Sarah Los, Jan de Vries en Sigrun Lobst
Zie hieronder een reactie en foto’s van deelnemer Johan Lambrix, Provinciaal Natuurcentrum België
Wij hadden onderling en samen met de rest een hele leuke en interessante tijd in Rotterdam. Mooie schoolvoorbeelden, fijne contacten en een heerlijk zonnetje dat er net doorkwam toen we aan het hotel op de fiets sprongen, dat was wel heerlijk relaxed.
Het viel ons op dat er heel veel vanuit het standpunt van de ontwerper gesproken werd (uiteraard want Jan en Sarah zijn dat). Het verbaasde dat toch een groot deel van de aanwezigen hoveniers of zzp’rs waren en maar 1 leerkracht. Wellicht stuurde dat de verhalen ook meer ontwerp en minder naar educatie. Maar we hebben ook contacten gelegd met de 3 collega’s van het IVN en dan gaat het uiteraard wel meer over outdoor learning.
Heel bijzonder vonden we de pertinente plaats van water (en de manier van afkoppelen en aquaducten) op elk schooldomein. En we waren ook onder de indruk van de positieve ervaring van de openstelling voor de buurt van 3 van de 4 schooldomeinen.
Kortom een geslaagde vorming voor ons.
Groetjes, Johan Lambrix
Foto’s hierboven van Johan Lambrix.
https://www.springzaad.nl/wp-content/uploads/2022/06/grbl-02.jpg11251500secretariaathttps://www.springzaad.nl/wp-content/uploads/2019/11/1b-wit-zonder-tekst-216x300.pngsecretariaat2022-06-27 12:09:192022-06-29 13:29:05Verslagje Cursusdag groen-blauwe schoolterreinen ism IVN Zuid-Holland/ Zeeland 09 juni jl
De opdracht die de discipelen met Pinksteren ontvingen was naar Jeruzalem te gaan en daar ondanks hun pijn, wanhoop en meningsverschillen eendrachtig samen te zijn. Al eerder vermeldde ik dat de naam Jeruzalem “nog te beërven vrede” betekent, de richtingaanwijzer die ons hierin geboden wordt, wijst dus naar “eendrachtig samenzijn”. En het woord eendracht is alleen daar nodig waar verschillen zijn, toch?
Ofwel de verschillen hoeven niet bestreden te worden, maar vrede/ heelheid kan juist bereikt worden via deze contrasten en moeten door de koker van verscheidenheid. Natuurlijke verscheidenheid kan voor een belangrijk deel alleen ontstaan uit relaties. Alles gaat volledig gezamenlijk, geen enkele soort ontstaat zomaar vanuit zichzelf.
Ben ik eindelijk mijzelf, vindt iedereen mij zo veranderd!
Van dwars zijn krijg ik een rechte rug.
Anders dan anders is dat niet weer hetzelfde? Wijsheden van “Loesje”
Om een samenleving gezond en veerkrachtig te houden, is het van belang een diversiteit na te streven die de belangen van alles en ieder in die samenleving respecteert. Of het nu gaat om een individu, gezin, familie, gemeenschap of natie, de kracht komt voort uit zowel verscheidenheid als verbinding.
Kijk maar hoe de natuur dit doet, juist door in contact te blijven, uit te dagen en te reageren op alles wat zich aandient. Is het niet de plant die de bij uitdaagt en de bij de plant om zich aan te passen? En openen zij daarmee niet voor elkaar de poort tot nieuwe mogelijkheden om te overleven? Een vloeiende cyclische beweging, die in een dans met seizoenen en veranderende omstandigheden zichzelf elke keer opnieuw uitvindt.
Zo ook bij mensen, ons aanpassingsvermogen is groot: creativiteit, ervaring en vaardigheden bieden duizenden patronen, zolang wij het lef maar hebben om met onze schatten “buiten de lijntjes te kleuren”. Diversiteit kan alleen ontstaan uit onderlinge afhankelijkheid en verschillen overbruggen kan alleen vanuit acceptatie van verscheidenheid. Onconventioneel en divers, volledig in verbinding met onszelf, elkaar en onze directe omgeving. Juist dan krijgen nieuwe patronen een kans, kunnen gaan stromen, tot wasdom komen en hun bestemming krijgen.
Elk leven op aarde kan alleen vanuit deze logica groeien, bloeien en vermeerderen. Wij leven naar dezelfde wetten als de hele natuur, ooit bedoeld als een open systeem. En de aard van een open systeem is dat zij gesloten systemen laat bestaan. Onze rol is dus niet overheersen of onder controle houden, maar hier past bescheidenheid in het slechts deelnemen aan de natuur.
Zoals de draaiing van de bromtol een eigen geluid produceert, de draaiing van de caleidoscoop ( zie foto) zich met een verscheidenheid aan vormen en kleuren een uitgebalanceerd geheel zoekt en de Derwisj door de draaiing in hun dans zich overgeven aan de verticale lijn…. zo wordt onze horizontale logica niet bestreden maar verrijkt met de verticale logica die volkomen natuurgetrouw is.
We kunnen niet meer stelen om te overleven , maar moeten delen en verbinden om stappen voorwaarts te maken en door te ontwikkelen. Pijn, wanhoop en meningsverschillen niet bestrijden maar daarin elkaar vasthouden en de kracht van die verbinding leren ervaren.
Dan gaan ook wij als bruggenbouwers aan de slag om te repareren en te herstellen, werpen beknellende patronen af en wordt de way- out vanuit onze escape room een stuk overzichtelijker.
Want alles wat vanuit verbinding tot stand komt, blijft bestaan… blijft herinnerd, als de jaarringen in de boom waar butsen, ziektes en tegenslag zichtbaar in opgenomen mogen zijn.
Voluit leven- voluit loslaten en doorgeven- voluit gedenken en voluit sterven.
Wat is er leuker dan waterbeestjes vangen en bekijken? Iedere sloot of vijver zit
’s zomers vol leven: watervlooien, waterkevers, waterwantsen, muggenlarven, allerlei libellenlarven en waterslakken, bloedzuigers en ander klein grut. Ga met de kinderen naar buiten om deze diertjes eens goed te bekijken. Zorg voor schepnet(ten) en een flinke witte plastic bak of emmer. Je kunt ook een ‘stukje sloot’ naar binnen halen.
Haal je net door het water, vooral tussen de waterplanten en langs de oever. Je staat versteld van wat je allemaal kunt vangen!
Ontdek het!
Wat leeft er allemaal?
Ga eerst samen langs de waterkant zitten en kijk goed wat er leeft. Is het water helder en schijnt de zon erin dan kun je ook zien wat er in het water zwemt. Sommige diertjes komen aan de oppervlakte om adem te halen. Anderen lopen op het wateroppervlak of vliegen erboven. De diertjes zijn op zoek naar voedsel of een soortgenoot om mee te paren.
Daarna doe je wat water in de bak en schep je met je netje enkele keren door het water. Tussen de waterplanten zitten de meeste diertjes. Vlak langs de bodem leven weer andere soorten. Keer het netje om in de bak. Er valt vast al veel te zien! Kinderen vinden het fantastisch om gewoon te kijken hoe de verschillende diertjes er uit zien en wat ze doen. Het is leuk om zelf namen te verzinnen. Met een vergrootglas of loeppotje kun je de hele kleintjes nog beter observeren. Grappig om te bekijken zijn watervlooien. Deze piepkleine diertjes zijn haast doorzichtig.
Een goed hulpmiddel om de diertjes op naam te brengen is de ‘Zoekkaart Waterdiertjes’ onder andere verkrijgbaar bij het IVN, maar ook digitaal te bekijken. Zie onderaan bij de websites.
Watervlo
Leefgemeenschap
Een sloot of vijver is een levensgemeenschap. Ieder dier en iedere plant heeft zijn eigen plaats in het geheel en alles draait om eten en gegeten worden. Een aantal dieren leeft van planten of algen, zoals watervlooien, waterslakken en kleine kikkervisjes. Er zijn er ook die andere dieren eten. Zo eten stekelbaarsjes watervlooien en grote vissen eten stekelbaarsjes. Vooral de grote libellenlarven, keverlarven en waterroofkevers als de geelgerande watertor zijn echte jagers.
Boven, op en in het water
Boven het water zie je grote en kleine libellen (waterjuffers). Ze jagen op insecten. Deze dieren leggen hun eitjes in het water. Vlak voor ze dat doen zie je mannetjes en vrouwtjes vliegen die aan elkaar vastzitten De larven die uit de eitjes komen, leven ook in het water. Een larve die op het punt staat te veranderen in een volwassen libel, kruipt langs een plantenstengel omhoog. Ook andere insecten als muggen en haften leggen eitjes in het water waar larven uitkomen die in het water leven. Kokerjuffers zijn ook larven van vliegende insecten. Het bijzondere van deze dieren is dat ze van kleine stokjes en zandkorreltjes een soort kokertje maken waar ze in kruipen om bescherming te zoeken.
Op het wateroppervlak lopen schaatsenrijders en schrijvertjes. Zij leven van kleine diertjes zoals vliegjes die in het water terecht zijn gekomen.
Een heel bijzonder dier is de waterspin, de enige spin die onder water kan leven. De waterspin neemt tussen haar haren een belletje lucht mee onder water. Daar maakt ze een grote luchtbel waar ze droog in kan zitten en kan ademen. Af en toe kruipt ze eruit om een prooi te vangen.
Ook waterkevers en bootsmannetjes (waterwantsen), nemen lucht mee onder water. Bij bootsmannetjes is het dan net of ze een zilveren buik hebben. Dat komt door het spiegelende luchtlaagje.
Bootsmannetjes komen naar boven om aan de oppervlakte lucht te halen.
Een diertje dat je vaak in sloten tegenkomt is de watermijt. Een klein rood bolvormig diertje, familie van de spinnen. Het zwemt druk heen en weer op zoek naar nog kleinere diertjes om op te eten.
Op de bodem van de sloot leven zoetwaterpissebedden. Ze eten afval zoals plantenresten. Je kunt goed zien dat ze familie zijn van de pissebedden die op het land leven. Ook bacteriën zijn afvaleters, ze zorgen dat het water helder blijft maar zijn alleen maar met een heel goede microscoop te zien.
De poelslak is een van de grootste zoetwaterslakken van Europa. Hij eet van alles: algen, rottende planten, dode diertjes maar ook wormen en insectenlarven en zelfs zijn eigen poep!
Sloot in de klas
Je kunt ook een slootaquarium inrichten met slootwater en waterplanten. Doe de gevangen waterdiertjes daarin zodat de kinderen ze wat langer kunnen observeren. Beschermde dieren als kikkers en salamanders kunnen natuurlijk niet mee. Er zijn nogal wat rovers onder de waterdieren zoals waterkevers, grote libellenlarven en waterwantsen. Dus het kan gebeuren dat de een de ander oppeuzelt. Zo gaat het in de natuur ook. Laat dit soort dieren niet te lang in de bak zwemmen anders houd je niet veel over. Laat alle dieren na enkele dagen weer vrij.
Activiteiten voor kinderen
1. Waterdieren vangen
Nodig: schepnet(ten), een grote plastic bak (liefst wit) gevuld met sloot- of vijverwater om de diertjes in te doen, een zoekkaart om de waterdiertjes te herkennen. Zo’n kaart is o.a. te koop bij het IVN en ook digitaal te bekijken. Zie hieronder bij de websites.
Schep met je net tussen de waterplanten. Kiep je netje voorzichtig om boven de bak. De diertjes die verstopt zitten, zullen dan uit de modder en de planten tevoorschijn komen.
2. Observeren en namen zoeken
De kinderen kunnen de slootdiertjes gewoon zo bekijken, maar met een vergrootglas erbij wordt het nog interessanter. Heb je de beschikking over een microscoop dan gaat er echt een nieuwe wereld open. Ook van de kleinste diertjes zijn dan alle details zichtbaar. Watervlooien bijvoorbeeld zijn heel fascinerend om te bekijken. Doe er een paar in een glazen schaaltje met water. Je ziet hun hart kloppen en soms zie je aan kleine groene bolletjes in hun buik dat ze gegeten hebben.
Ben je klaar met kijken, dan laat je alle dieren weer vrij in de sloot of vijver.
Diverse filmpjes: ‘Leven in de sloot’ – Interactieve schoolplaat met diverse filmpjes.
‘Slootdiertjes’ van Huisje Boompje Beestje, ‘Voortplanting van de libel’, Nieuws uit de Natuur – Sloot en plas, Van eitje tot poelslak’, ‘De kokerjuffer’ van Vroege vogels in de klas, ‘Waterspin bouwt duikerklok’, ‘De Geelgerande Waterroofkever’, ‘De sloot’ van Nieuws uit de natuur.
Op deze website kun je een heel geschikte zoekkaart bekijken. Op de achterkant staat alle informatie over de dieren.
Tekst: Marlies Huijzer
Foto’s: Martin Stevens, Ferry Siemensma
https://www.springzaad.nl/wp-content/uploads/2022/06/WFS-20080814-285220_Marlies-scaled-e1656260095148.jpg6701000secretariaathttps://www.springzaad.nl/wp-content/uploads/2019/11/1b-wit-zonder-tekst-216x300.pngsecretariaat2022-06-26 18:12:262022-06-30 16:18:03Ga mee naar buiten!
Midden in het centrum van Leiden is een heerlijke natuurspeeltuin ontstaan. Speeltuinvereniging de doorbraak is veranderd van een traditionele speeltuin met een grasveld vol toestellen naar een natuurlijk terrein met hoogteverschillen, een speelvijver en zelfs een waterval!
Leiden heeft dit jaar de Jantje Beton prijs gewonnen voor de meest speelvriendelijke gemeente van Nederland en deze speeltuin had daar een belangrijk aandeel in, want de speeltuin is openbaar toegankelijk, inclusief en er is circulair gewerkt (wat ik eigenlijk al jaren doe, maar opeens heel hip is).
En afgelopen week was de vakjury aanwezig om de speeltuin te bewonderen, ik kreeg ze zelfs zo gek om door de wilgentunnel te lopen.
Hoe het begon en hoe het nu is
Na een langdurig participatieproces waarin is gesproken met omwonenden, kinderen, jongeren en diverse belangengroepen maakte ik een ontwerp samen met Ilya Toornvliet en Anke Wijnja. De gemeente moest wel even wennen aan mijn werkwijze zonder bestek en het moest ook nog aanbesteed worden. Daarbij kon er gekozen worden uit een aantal partijen uit het raamcontract zonder de broodnodige ervaring in het natuurlijk spelen. Een behoorlijke uitdaging!
Gelukkig was de speeltuin om de hoek van mijn studio en kon ik tijdens de aanleg regelmatig langs om tips te geven. Boerplay en Vissergroen stonden open voor alle aanwijzingen en hebben bijvoorbeeld iets té netjes gemaakte elementen opnieuw gedaan. Ze hebben veel geleerd en het is mooi dat er nu een grote partij is die ook ervaring heeft met natuurlijk spelen.
Ik ben nu regelmatig tijdens de lunch aan het genieten van de spelende kinderen. Wat ze veel doen is kleien, met de kleilaag die zich onder de vijver bevindt. Ze nemen het mee naar de modderkeuken, gemaakt door Sander Boom, en bakken daar de heerlijkste dingen.
Er was al een mooie structuur aanwezig van een spannend pad achter de heuvels door de struiken en dat is versterkt doordat er veel tunnels en gangen zijn gemaakt. Het leuke is dat kinderen dat pad vaak niet meteen ontdekken, maar later pas door andere kinderen meegenomen worden naar de mooie struikhutjes.
Deze speeltuin is wat ik ‘onzichtbaar inclusief’ ben gaan noemen. Iedereen kan er op zijn niveau spelen, maar je ziet het niet. Er zijn geen speciale rolstoelschommels, maar wel plekken waar iedereen kan komen en samen kan spelen. Bijvoorbeeld het balanceertoestel in het water, daar staan essentiële steunpalen bij. Met hulp van die palen kan iemand die bijvoorbeeld slecht ziet of een slechte balans heeft, toch de oversteek wagen.
Er is nog veel te vertellen over deze mooi plek in de stad, kom gezellig een keertje langs als je tijd hebt, ik laat je graag alles zien.
Tekst en foto’s: Suzanne van Ginneken
PS Laatst was het buitenspeeldag en het regende de hele dag. Toen heb ik hier dit geweldige filmpje gemaakt van een fantastische vader die de hele middag met zijn kinderen in de regen speelde: https://fb.watch/dHXJPLQ3UM/
https://www.springzaad.nl/wp-content/uploads/2022/06/extra-foto-inclusief_Suzanne-rotated.jpg14401080secretariaathttps://www.springzaad.nl/wp-content/uploads/2019/11/1b-wit-zonder-tekst-216x300.pngsecretariaat2022-06-26 18:00:032022-06-29 22:40:06Een groene oase in de stad
