Uit het bestuur: Een frisse wind

,

door: Marjan Nijland, april 2021

Mezen racen af en aan, gefluit al vroeg en ’s avonds weer tegen zonsondergang. Tijd om op het land en veel in de tuin te zijn, het meeste plant- en pootgoed kan de grond in. Voorkiemen van planten die pas straks na de IJsheiligen naar buiten kunnen, als het gedaan is met de nachtvorstjes. Kinderen houden heel erg van de babyplantjes op de vensterbank, lekker op ooghoogte. Tijd voor eigen zaai- en kweekexperimenten.

Inmiddels is het wel al lekker lang licht, lange dagen, Scandinavisch weer,… zou ik maar zeggen, mooie wolkenformaties en zonsop- en –ondergangen en een frisse wind !

Deze waait ook ineens bij Springzaad… als we aan het bekijken en bespreken zijn wat te organiseren … dit jaar. 

Tijdens het schrijven van een SpringzaadBio voor een projectaanvraag viel ons het jaargetal 2001 in het oog… 20 jaar geleden is het dus dat er onder de vleugels van Stichting Oase een netwerk van speelnatuurpioniers is ontstaan, de basis van de huidige Stichting Springzaad…

Bezoek aan het eiland van Brienenoord tijdens de eerste excursie van het splinternieuwe netwerk Springzaad in 2001

Tijdens een tweedaagse bijeenkomst op 28 en 29 september 2001 bezochten 28 kersverse netwerkleden groene schoolpleinen en wijkparkjes, een groen buurthuisplein, het natuurontwikkelingsgebied onder de Brienenoordbrug en een avonturenbouwspeelplaats, genaamd de Botte Spijker, die zich later zou ontpoppen tot De Speeldernis. Op de foto’s van toen een aantal bekende gezichten…

Kort erna op 10 november 2001 tijdens een bijéénkomst in Beuningen op uitnodiging van Marianne van Lier en Willy Leufgen van Stichting Oase werd de naam Springzaad aan dit initiatief / het netwerk gegeven.  

Jawel: 2021 een lustrumjaar voor Springzaad!!  Dit willen we vieren!

Spontaan ontstaan er wilde ideeën voor een groot feest, later dit jaar, gewoon buiten, passend bij de organisatie en bij een gekoesterde Springzaadtraditie…  We zien gelijk mogelijkheden om er dingen aan te koppelen, passend bij de locatie, sfeer, mensen, groot en klein uitnodigen en alvast data prikken. Met het getijdentabel in de hand is de datum bepaald:              

Op zat 18 september 2021 gaan we feestelijke zandkastelen bouwen in Bergen aan Zee!

Zet de datum alvast in je agenda en als je wilt, reserveer een kamer in het nabijgelegen Nivonhuis Het Zeehuis https://nivon.nl/accommodaties/het-zeehuis/ voor de afterparty dezelfde avond. 

Een frisse wind waait:  energie, inspiratie!

Binnenkort zullen we komen met het programma hiervoor, eerst nog wat belletjes en andere acties uitzetten. Het voelt allemaal al als een feestje!

En natuurlijk zullen we deze verjaardag dit hele jaar uitdragen, hebben we ons vrolijk meisje een kroontje opgezet. Je zult er behalve een feest, meer van gaan merken in onze uitingen naar buiten. 

Namens het bestuur en secretariaat,

Vier met ons mee!

#81 Ga mee naar buiten! – Lentebloeiers –

,

Dit artikel is bedoeld voor iedereen die met kinderen naar buiten gaat om samen van alles te ontdekken in de natuur. 

Door Marlies Huijzer en Martin Stevens

Ga mee naar buiten!

Lentebloeiers

Na een warme februari volgde een koud voorjaar. Allerlei planten bloeiden daardoor wat later en ook lang zoals vroegelingetje, speenkruid met zijn gele sterretjes en klein hoefblad. Maar tegen eind april en in mei zijn er weer andere planten te ontdekken op speelterreinen, in parken en bermen zoals paarse dovenetel, paardenbloem, madeliefje, witte dovenetel en hondsdraf. Het is de moeite waard om die eens goed te bekijken, ook om te ontdekken welke insecten de bloemen bezoeken en welke andere kleine dieren ervan eten.    

Paarse dovenetel kom je bijna overal tegen. Hier groeien de planten in het gras met paardenbloem en op de voorgrond een plukje winterpostelein. 

Ontdek het! 

Bloemen en hun bezoekers

Vormen en kleuren

Laat de kinderen goed kijken naar de vorm en kleur van de verschillende bloemen. Pak er ook eens een vergrootglas bij. Paarse dovenetel hoort bij de lipbloemigen, je ziet dan ook dat de bloemen een soort boven- en onderlip hebben. Datzelfde zie je bij alle dovenetel soorten zoals de witte en gele dovenetel en ook bij de kleine blauwe bloemen van het hondsdraf. Andere planten zoals paardenbloemen en madeliefjes hebben bloemen, of eigenlijk bloemhoofdjes, die uit allemaal afzonderlijke bloempjes bestaan. Als je een paardenbloem uit elkaar plukt, kun je dat goed zien. Het zijn net gele lintjes, daarom heten deze bloempjes, lintbloemen. Madeliefjes hebben een kring van witte lintbloemen en een geel hartje van buisbloemen. Bekijk je een uitgebloeide paardenbloem met pluis dan zie dat aan elk pluisje een zaadje vastzit. 

De pinksterbloem heeft weer een andere bloemvorm: vier bloemblaadjes die in een soort kruisvorm staan. Datzelfde zie je ook bij koolzaad en look-zonder-look.  

Bij schermbloemigen zoals fluitenkruid en zevenblad staan de vele kleine bloemetjes bij elkaar in schermen. Bloeiend fluitenkruid zorgt voor een kantachtige effect in de berm!  

Iedere paardenbloem bestaat uit heel veel kleine lintbloemen. Allerlei insecten zoals dit klein geaderd witje halen daar nectar uit.  
Pinksterbloemen met hun zacht lila bloemen hebben fijne en smalle stengelbladeren. 

Ook de bladeren van iedere plantensoort zijn anders gevormd. Het ene blad is klein en rond, het andere zoals bij weegbree lang en smal. Het ene heeft een gladde rand, andere hebben kartels, inkepingen of ronde boogjes. Als je eenmaal begint met kijken, valt je steeds meer op. Leuk om kinderen namen te laten bedenken voor verschillende soorten bladvormen zoals ‘waaiertje’, ‘lepel’, ‘druppel’, ‘hartje’, ‘veertje’, ‘handje’… 

Fluitenkruid heeft kantachtige bloemschermen en fijn verdeelde bladeren als een soort veertjes. 

 

Insecten en andere kleine dieren

Wilde planten zijn een bron van voedsel voor allerlei kleine dieren. Veel insecten zoals bijen, wespen en vlinders drinken nectar uit de bloemen. Die zoetige stof geeft hen de energie om te vliegen en zich voort te planten. De bloemen lokken de insecten door hun kleuren en vaak wijzen bepaalde patronen op de bloembladeren de weg naar de nectar. Let maar eens op bij viooltjes bijvoorbeeld, daar zie je donkere lijnen die naar het hart van de bloem wijzen dat vaak ook een andere kleur heeft. 

Bijen en dus ook hommels verzamelen stuifmeel als voedsel voor hun larven. Er zijn ook kevers die graag stuifmeel eten. De larven van vlinders, rupsen, eten van de groene bladeren. Boeiend om te ontdekken dat ze niet allemaal hetzelfde eten. Zo eten de rupsen van het oranjetipje het blad van pinksterbloemen en look zonder look en houden rupsen van koolwitjes van, de naam zegt het al, koolsoorten. 

Dus kijk niet alleen naar bloemen en bladeren, maar ook naar de dieren die op de planten zitten. Observeer wat ze doen: voedsel halen uit bloemen, eten van de bladeren of juist dieren eten die van het blad eten zoals lieveheersbeestjes en hun larven die bladluizen oppeuzelen.        

Een tuinhommel-koningin speurt in ieder klein bloemetje van de paarse dovenetel naar nectar en stuifmeel.
Ook zweefvliegen halen nectar uit bloemen.

 

Activiteiten voor kinderen

1. Onderzoek 

Zoek verschillende soorten bloeiende wilde planten. bekijk ze goed en let op kleuren en vormen van bloemen en de vorm van het blad. Welke verschillen zie je tussen de planten? Laat die ook benoemen. 

Kijk naar de dieren op en bij de planten. Wat zijn het voor dieren: bijen, hommels, wespen, zweefvliegen, kevers, rupsen, spinnen, slakken of ??? Wat doen die dieren, wat eten ze?   

2. Een herbarium maken

 Het is interessant om (delen van) planten te verzamelen en een herbarium te maken. Dat kan heel goed door de planten te fotograferen en er namen bij te zoeken. Maar ook het ‘ouderwetse’ drogen van een bloem en een blad om die later op te plakken in een boekje, is heel leuk om te doen. 

3. Tekenen

Je leert echt goed kijken als je planten natekent. Voor kinderen die van tekenen of aquarelleren houden altijd een leuke activiteit!  

4.  Filmpjes

Bekijk filmpjes over wilde planten via Schooltv en/of YouTube.

Boeken:

Zakgids Stoepplanten – Hortus botanicus Leiden (KNNV uitgeverij) 

Stadsflora van de Lage Landen – Ton Denters – Fontaine Uitgeverij

Websites:

Floron: blog over stadsplanten (Urbane flora van Nederland) : http://www.stadsplanten.nl/

www.schooltv.nl

Filmpjes: o.a. Natuur in de stad- Er is meer groen dan je denkt!, Hoe groeit een paardenbloem?, Leven op een brandnetel

Tekst: Marlies Huijzer

Foto’s: Martin Stevens

#81 Recensie boek: ‘Leuke Groene Dingen Doen’ van uitgeverij Jan van Arkel

, ,

 door Ity Busstra-te Velde

Tussen de huizen en wegen op zoek gaan naar natuur? Het boek ‘Leuke Groene Dingen Doen’  van uitgeverij Jan van Arkel neemt je mee naar buiten en geeft je in vier thema’s inspiratie mee om buitenervaringen op te doen in een stedelijke omgeving. Want natuur is, zo blijkt, overal.

Het boek begint met een korte inleiding over de klimaatveranderingen en wat je zelf daarin kunt doen, waarom het zo belangrijk is om naar buiten te gaan, ook al is een natuurlijke omgeving niet direct te vinden en hoe dat veilig kan in de stad. Het wordt begeleidmet inspirerende foto’s die gelijk al laten zien dat de stad ook genoeg te bieden heeft aan natuur. Het vraagt om aandacht voor details te hebben en hoe je door anders te kijken overal natuur kunt zien. 

Kinderen worden uitgenodigd om een natuurtas bij zich te hebben waar de eerste benodigdheden in zitten voor een geslaagde tocht en een natuurdagboek bij te houden waar ze hun bevindingen in kunnen schrijven. Niet alle activiteiten in het hoofdstuk ‘In park en tuin’ hebben per se direct met natuur te maken, het laat ook zien hoe je fijn buiten kunt spelen waarbij je de natuur betrekt bij het spel. Van het inrichten van plekjes tot spelletjes en diertjes verzorgen.

Het hoofdstuk ‘Op pad in de stad’ laat je kennis maken met dieren, bomen en planten die in de stad voorkomen. Duidelijke beschrijvingen en foto’s geven veel ideeën mee zoals een sporenoverzicht waarmee je op ontdekkingstocht kunt gaan, een kaart met weerstypen en tips voor nachtelijke avonturen. De afvinklijst kan gebruikt worden om voor jezelf te bekijken wat je nog wilt beleven in jouw stadsavontuur.

Na het hoofdstuk ’Knutselwerken’, dat bomvol leuke en toegankelijke groene creatieve voorbeelden staat, gaat het laatste deel van het boek over ’Recepten’. Een ultieme ervaring kan het voor kinderen zijn als blijkt dat natuur ook eetbaar is bijvoorbeeld in een smoothie, in jam en in boter of dat je planten kunt gebruiken om er zalf van te bereiden en dat dat dus zomaar voor je voeten groeit. 

‘Leuke Groene Dingen Doen’ is een mooi verzorgd boek met veel inspirerende foto’s in kleur, kleine tips in de kantlijn maken dat je even geattendeerd wordt op details. Tussendoor staan ervaringsverhalen over wat natuur met je doet als kind, wat het boek ook heel persoonlijk maakt. Mooi is dat er ook aandacht is voor stilte, iets wezenlijks in de natuur. Al met al een rijk boek waarmee je in contact wordt gebracht met de natuur in je directe omgeving, of dat nu onder je voeten of boven je hoofd is. 

Kijk HIER naar een aantal voorbeeldpagina’s van het boek.

Met vriendelijke groene groet,

Ity Busstra-te Velde

www.dekleinetuinman.nl
ity@dekleinetuinman.nl

#81 Column door Jeanette van der Meulen

De kleine waarheid. 

door Jeanette vd Meulen

En zo bevinden wij ons precies op een kantelpunt! De wind uit het zuiden tovert ons landje met een handomdraai de lente in, maar met onze korte broek nog langszij en blauwe knieën worden wij de volgende dag verrast met sneeuw en een felle koude wind uit het noorden. Juist dan geniet ik want deze contrasten fluisteren over beweging en kondigen verandering aan. Laat maar schuren – denk ik- zo krijgen nieuwe knoppen op onverwachtse plekken de kans om door de stugge bast heen te breken. 

“Stuifsneeuw rukt aan de roze bruidsluier van de prunus en daagt in een felle jacht het zonlicht uit”

Tegelijkertijd is de angst voor het onbekende niet weg te redeneren: de witte vlekken op oude landkaarten werden ingetekend met de woorden “ hier zijn draken” oftewel pas op- gevaar! 

Ook op politiek maatschappelijk terrein schuurt en schuift het lekker door! Met een luie hoogmoed leek het of Nederland af was en wel zo`n beetje alles ontdekt. Maar afgelopen jaar laat een totaal ander beeld zien. Wat is dit? Gelukkig is ook de ecologie van de samenleving onderhevig aan betrouwbare natuurwetten. “Het tij keert het schip”: het wordt vloed, de boot komt los en ligt weer in het water met (hopelijk) een bekwame schipper achter het stuur. Beweging dus, nieuwe kansen en wellicht de hoogste tijd om het grote logge schip om te zetten in een vloot aan kleine wendbare bootjes. 

 “Geen spoor van een begin en geen uitzicht op een einde” zo definieerde James Hutton- Schotse geoloog uit de 18e eeuw de constante eeuwige kringloop. Oei…. hoe blijf je daarin overeind? Laat je niet ontmoedigen, die eeuwigheid is in jouw dagelijkse praktijk dichterbij dan je denkt: het kruispunt van horizontaal en verticaal ben je immers zelf. Dit kun je integreren in je leven van onder je eigen voetzolen en in je directe omgeving. 

Neem een voorbeeld aan de kringloop van de natuur… de kleine waarheid…. worteltjes groeien nooit vanuit de lucht maar altijd vanuit de bodem. En wat is er heerlijker dan sporen volgen en sporen uitzetten zoals de natuur dat doet! Je eigen- wijsheid volgen en die verbindingen binnen je bloed- eigen Niche leggen die van nature naadloos aansluiten. Omarm beperkingen want ook die geven richting aan de authentieke vorm die je zoekt. Oplettend en alert, net zo lang ambachtelijk blijven schuren en schaven tot je eigen kleine postzegel de contouren krijgt waar je blij van wordt. Richt je op produceren in plaats van consumeren, op maken in plaats van kopen, op ontwerpen in plaats van kopiëren van internet: persoonlijk en in contact! Nieuwsgierig naar een voorbeeld? Kijk dan naar “We gaan het maken”- TV programma d.d. 1-8-15-22 maart (Uitzending gemist) 

Nieuwe dag- nieuwe bestemmingen! Geen geplaveide wegen, alleen de blijdschap van je eigen ontdekkingstocht waarin onverwachts en onbekend opnieuw gewenst is. Nieuwsgierig naar hoe dit voelt en welke kracht het in je losmaakt: luister dan naar Anouk: “ It`s a new day” (Youtube) 

Als ik met de kinderen op pad ga dan ‘geef ik geen workshop” maar ga samen met hen op ontdekkingstocht. Ik neem bewust niets mee en verwacht dus geen enkele prestatie. Zo houdt iedereen (inclusief ikzelf) focus op wat wij tegenkomen: de uitdagingen onderweg en de interacties onderling. 

Voorbeeld: de kinderen zien een beestje onder een steen wegkruipen en willen weten of er nog meer wonen. We hebben geen schep meegenomen, een ventje komt met een stok aanlopen, hij moet geholpen worden door de anderen want de stok is te zwaar voor hem alleen. Ik steek de stok als een wig onder de steen en met z’n allen hangen wij op de stok en de steen rolt om. Natuurlijk “spelen” dus: wat de een kan, kan de ander niet, elkaar nadoen, krachten bundelen, initiatieven nemen, overleggen, leiding nemen en uitvoeren. Dan wordt elke dag een belevenis en kunnen zowel de kinderen als ikzelf nieuwe verhalen vertellen. Diversiteit en verbondenheid: persoonlijk en in contact… zoals in de natuur. Alle zintuigen vaardigheden en kwaliteiten in de groep worden aangesproken en komen tot hun recht. Innovatie avant la lettre met de worteltjes in de grond: de kleine waarheid! 

Mijn advies: neem een voorbeeld aan de kinderen en maak van je dagelijkse praktijk weer een belevenis: jij in de grote en de kinderen in de kleine wereld. … onze kleine waarheid. 

En zeg nou zelf… zijn wij bang voor draken?

#81 Blote voeten – lekker aardend

,

door Ity Busstra-te Velde | De Kleine Tuinman

Nu de lente is begonnen, komt ook langzaam de tijd weer in zicht om op blote voeten naar buiten te gaan. Kinderen doen dit vaak al uit zichzelf, als allereerste gaat de jas uit en vrij gauw daarna de schoenen en sokken, mits ze niet tegen gesproken worden door volwassenen op dat moment of al geleerd hebben dat het niet mag.

Heel jonge kinderen vinden het vaak heerlijk om op blote voeten te lopen, uitzonderingen daar gelaten. Ze genieten van zand tussen hun tenen, van het zachte gekriebel van het gras onder hun voetzolen, van water dat over hun voeten stroomt, van het gevoel van de zonnewarmte op de stenen en de kou van de schaduw onder een boom.

Maar op blote voeten buiten lopen, dat is niet meer zo eenvoudig als het klinkt. 

Voor heel veel kinderen is dat niet meer de normaalste zaak van de wereld, terwijl het zo gezond voor ze is. Als je een kind vraagt om op blote voeten verder te gaan ontstaat er vaak weerstand. Ze vinden het vies voelen of ze zijn bang om vies te worden, de ondergrond kriebelt of prikt en ze zien overal enge beestjes die zouden kunnen bijten of kriebelen. Zelfs gealarmeerde uitspraken kun je te horen krijgen: dat het echt niet mag van mama en, om het wat meer gewicht te geven, ook niet van de dokter.

Lopen op blote voeten is zo gezond. De voeten krijgen op natuurlijke wijze ondersteuning, ze bouwen kracht op en een beschermende huidlaag. Maar nog meer is het gezond omdat het je in direct contact brengt met de Aarde. De Aarde waarop wij lopen is niet eng en vies, het is zacht en rijk aan materialen die een brede zintuiglijke ervaring mee geven. Voor kinderen van wezenlijk belang.

Want dat is wat voeten zonder sokken en schoenen geven; de directe aanraking met de grond, de Aarde, de natuur. Ervaringen die meer mee geven dan je zo zou denken. Je voelt daadwerkelijk de Aarde, de warmte en de kou, de structuur; zacht en hard, ruw en glad, nat en droog. Je loopt daardoor bewuster op de ondergrond, je voetzolen vertellen je waar je bent. Je verbindt je meer met de plek waar jij je op dat moment bevindt.

Probeer het uit, leef het voor, laat het zien; lopen op blote voeten doet meer met je dan je denkt. Het geeft je een totaal andere ervaring van de natuur, van het buiten zijn. Geef het mee aan de kinderen, de tijd van het jaar is in zicht om er ruimschoots mee te experimenteren.

Daarnaast zijn er nog veel meer dingen die zo gezond en aardend zijn dat je ze de kinderen de komende seizoenen mee wilt geven. 

Hieronder een lijst van 20 natuurlijke ontmoetingen die elk kind toch ervaren zou moeten hebben voor het zevende jaar:

1. Aarde -> graven in het zand

2. Water -> springen in een waterplas

3. Lucht -> bladeren gooien in de wind

4. Vuur -> broodje bakken aan een stok boven een vuurtje

5. Lente -> boeketje wilde bloemen plukken

6. Zomer -> in je blootje spelen met zand en water

7. Herfst -> kastanjes en eikels verzamelen

8. Winter -> sporen volgen in de sneeuw

9. Kijken -> diertjes zoeken en vasthouden

10. Horen    -> vogels in de boom horen fluiten

11. Ruiken    -> kruidenblaadjes wrijven tussen je handen

12. Voelen    -> met blote voeten in het gras

13. Proeven -> zelf aardbeien plukken en opeten

14. Bewegen -> van een heuveltje rollen

15. 0-9 maand -> buiten slapen onder een boom

16. 9 maand -> zelf met je handen fruit eten

17. 14 maand -> slakken zoeken en bekijken

18. 1.5 jaar -> pluisjes van de paardenbloem blazen

19. Peuters -> plantjes water geven met een gieter

20. Kleuters -> kaboutersoep maken met planten in een oude pan

Wat ga je afvinken in het nieuwe jaar? De lijst en meer natuurinspiratie staan ook in het boek ‘Kaboutersoep en wonderblaadjes, zintuiglijke buitenavonturen voor baby’s, peuters en kleuters’, te koop via Springzaad of info@natuurlijk-geinspireerd.nl