SZ Zandkastelendag 2023 – een ooggetuige vertelt.

Op zaterdag 2 september jongstgeleden, was op het Noordstrand van Bergen aan Zee de achtste en zonnige editie van het jaarlijkse Zandkastelenfestijn van het Oase-netwerk. Het was voor mij de eerste keer dat ik deelnam; eerder was het er niet van gekomen. Van tevoren had ik mij natuurlijk geprobeerd een beeld te vormen van wat mij te wachten zou staan. Als kastelenliefhebber was het niet verwonderlijk dat daarbij vooral gedachten over torens, een slotgracht en metersdikke muren naar voren kwamen: een flinke opgave! Pas later zou ik begrijpen dat de fysieke inspanning maar één aspect is, de diepere vreugde en ware opbrengst van deze dag gaan daar ver aan voorbij. 

Om tien uur verzamelden we ons op de afgesproken plek. Leon, een van de organisatoren, had de dag tevoren zorgvuldig uitgemeten op welke momenten eb en vloed ons voldoende tijd zouden geven om het kasteel op te bouwen. Hij kon zelfs vertellen op welk tijdstip de vloed het kasteel weer zou verzwelgen. ‘Als we achtentwintig stappen vanaf de strandpaal richting zee zetten, kan dáár met bouwen gestart worden’. Pjotr sprak uit, dat hij graag de contouren wilde uitzetten van een kasteel met een organisch vloeiende muurlijn. En zo geschiedde. 

In het vochtige zand werden met een schep soepele rondingen getrokken; de contouren van wat later tot een geliefd bouwwerk zou uitgroeien. Als vanzelf werden de meegebrachte spades en batsen enthousiast ter hand genomen. De eerste geulen en heuvels ontstonden, nog redelijk vormloos en producten van grote inspanningen om toch vooral iets van een kasteel te bouwen. Wie moe werd, stopte en kon wat drinken in de luwte van de grote tent.

Halverwege het bouwproces verscheen Dorine met haar dochter Isa, die, aangemoedigd door de vrije ruimte en gebruikmakend van hun eigen creatieve talenten, een van de opgetrokken zandheuvels zorgvuldig bewerkten tot een imposante drakenkop. De groep Amsterdamse kinderen, die vanaf het begin enthousiast meebouwde, werd hierdoor uitgedaagd om de kop verder uit te bouwen met een geschubde rug. Maar daarmee eindigde het niet. Dankzij talloze verzamelde schelpen, zoals scheermesjes, rozebottels en bosjes zeewier kreeg de draak priemende ogen, vervaarlijke tanden en scherpe klauwen. Alsof dit nog niet genoeg was, werden uit het opgehoopte zand een prachtig vormgegeven zeemeermin en een kameleon ontsloten. Het grote zandkasteel bleek een fantasievol, opgetrokken meesterwerk te zijn, vormgegeven door vele handen en  resultaat van samenwerking, creativiteit en veel plezier. 

Tijdens het bouwen was er alle ruimte voor ontmoeting, kennismaking en het uitwisselen van verhalen. Toevallige passanten bleven verwonderd staan en namen de tijd het bouwproces te beschouwen. Velen uitten hun waardering voor het initiatief en sommigen wilden meer weten over de aanleiding van deze dag. Er ontstonden gesprekken over speelnatuur, schoolpleinen en het klimaat. 

Terwijl laat in de middag de laatste hand werd gelegd aan de imposante vinnen van de zeemeermin, ontdekten de kinderen dat de branding nu wel heel dichtbij kwam. De berekeningen van Leon bleken feilloos te kloppen: ons kunstwerk was precies op de juiste plaats gesitueerd en zou over niet al te lange tijd ten prooi vallen aan de golven. Met iedere minuut stroomde er meer en meer water in de eerder drooggevallen geulen. Moedig probeerden de kinderen her en der gaten te dichten en hun bouwwerk te behoeden voor verder verval, maar het was onbegonnen werk. Het schouwspel dat zich voor onze ogen voltrok, maakte indruk op iedereen die het gadesloeg. Stilzwijgend en berustend zagen we hoe bij iedere golf de draak langzaam door het wassende water werd verslagen, de zeemeermin weggleed in de armen van Neptunus en ook de kameleon koos voor het ruime sop. De prachtig vormgegeven zeester en de octopus werden overspoeld en verenigden zich uiteindelijk met hun soortgenoten in de zee. Tenslotte konden ook de twee mooie druipsteentorens en de grote toren geen weerstand meer bieden en zakten langzaam weg in de golven, totdat slechts een rimpeling in het zand herinnerde aan hun kortstondig bestaan. 

Gedachten over vergankelijkheid en de eindigheid der dingen, vermengden zich met ontzag voor de krachten van de schepping. Bij mij overheerste vooral het gelukzalige gevoel dat ik vandaag getuige was geweest van iets heel moois, waarvan de opbrengst veel verder reikt dan het genoegen van deze ene dag. Kinderen hebben eindeloos veel plezier gehad. De onderlinge band is versterkt, nieuwe contacten zijn gelegd, kennis, plannen en inspiratie zijn gedeeld. Dit zal ongetwijfeld doorwerken in het seizoen dat voor ons ligt!

De jaarlijks terugkerende Zandkastelendag verdient het verder uit te groeien tot een fenomeen, want het heeft alles in zich waar het Oase netwerk voor staat. Ben jij benieuwd hoe deze dag op het strand van Bergen aan Zee jou inpakt? Houd dan zaterdag 7 september 2024 alvast vrij in je agenda!

Marc van de Geer

Verslag Springzaad excursie rondje Amsterdam

Op vrijdag 16 juni was het zover. Na de succesvolle excursie naar doorgegroeide groene schoolpleinen in de regio Den Haag een jaar geleden was dit jaar Amsterdam Zuid aan de beurt. Vijf verschillende parels van kersverse tot uitgegroeide speelnatuur bij scholen/ kindcentra en een speeltuin tussen de Zuid-As en Osdorp stonden op het programma. Een groepje enthousiaste Amsterdamse Springzaadpartners hebben een veelzijdig programma voor collega’s en gasten samengesteld. 17 deelnemers, waaronder drie collega’s uit Vlaanderen en Engeland fietsten uiteindelijk op een zomers blauwe dag door hartje Amsterdam van de ene verkoelende speelse oase naar de andere.

De dag begon op het groene leerlandschap van ‘Kindercampus Zuid-As’. Deze school heeft het bijzondere verhaal dat ze al twee keer verhuisd is! En wat extra bijzonder is, het groene schoolplein is steeds mee verhuisd! Het schoolplein wat er nu lag, was pas enkele weken oud… Het was gerealiseerd uit de materialen van het vorige leerlandschap! Onder genot van een warm drankje en een lekkere, gezonde versnapering kon je twintig Springzaders vol enthousiasme zien rondlopen in dit unieke landschap. Nadat er een klein uurtje rondgescharreld was en Jan van Schaik/ Zandraket (ontwerper en aanlegger) verteld had hoe het landschap tot stand was gekomen, vervolgde het gezelschap al fietsend door het Amsterdamse verkeer de excursie richting Humanistisch Kindcentrum de Wereldboom.  

Het groene schoolplein van ‘HKC de Wereldboom’ is ontworpen en aangelegd door ‘De Twee Heeren’. Barry Bimmerman van ‘De Twee Heren’, gaf tekst en uitleg over het ontstaan van dit schoolplein, het onderhoud, de toekomst en hoe het bedrijf en hij zelf een ontwikkeling doormaken. Zo schetste hij onder andere hoe hij en collega’s in de loop van de tijd langzaam van speelnatuur, met veel groen steeds minder groen realiseerden en zich bij nieuwe schoolpleinen stortten op grote en uitdagende speelelementen. Deze zijn de eyecatchers van de pleinen, maar verbruikten vaak zo veel budget, dat het groen uiteindelijk achterwege bleef. Dit vonden zij geen goede ontwikkeling, dus hebben ze bedacht om eerst de nadruk op het groen te leggen. Vervolgens is het veel makkelijker aanvullend budget te vinden voor gebouwde speelelementen. Zodoende werden de pleinen weer veel gevarieerder en groener.

Na het bezoek aan ‘de Wereldboom’ ging de groep verder naar de natuurspeeltuin ‘Plan West’, deze speeltuin is ontworpen door Sigrun Lobst/ Aardrijk in 2002. We werden ontvangen door Benito, al sinds jaar en dag beheerder van de speeltuin. De speeltuin is gelegen midden in de Baarsjes en was voor de transformatie naar natuurspeeltuin een gewilde plek voor jongeren om te hangen. Na een heerlijke lunch vertelde Benito over deze verandering en hoe hij ook ziet hoe de jeugd die sindsdien komt op de plek mee veranderd is: ander spel ontwikkelde, gevarieerder werd en betrokkener is bij de inrichting. Benito gaf daarnaast aan dat zijn ervaring is dat het nog steeds wel lukt om jonge kinderen uit een kansarme omgeving buiten te betrekken. Maar de oudere kinderen gaan dan toch liever voetballen, zou dat veranderen met de komende generaties die vanaf jongs af aan al betrokken zijn bij buiten/groen? 

Vervolgens stond het volgende schoolbezoek op de planning, een bezoek aan het groene schoolterrein van de ‘Huibersschool’. Het schoolplein is ontworpen, aangelegd en wordt onderhouden door Jan van Schaik. De deelnemers werden verwelkomt door Yvette van der Kolk, leerkracht op de school. Yvette heeft een klein klasje met kinderen die een grote taalachterstand hebben. Aan de hand van de groene speeltuin en ook de moestuin, die naast haar lokaal ligt, helpt ze de kinderen om zich de Nederlandse taal machtig te maken. Ze vertelde hoe een kind in het klaslokaal heel ingetogen is maar zodra ze bezig zijn in de moestuin helemaal enthousiast wordt en vol energie aan de slag gaat! Na het horen van dit mooie verhaal was het tijd om op pad te gaan naar de laatste school.

Dat was de ‘Osdorpse Montessorischool’, een groen schoolplein met een lange geschiedenis. De deelnemers van de excursie werden door Wout van Heukelom en Cygnea van der Hooning, docent van de school, meegenomen in dit verhaal en vervolgens rondgeleid op het schoolplein. Er werd gesproken over een lang proces met vele betrokken partijen waarin de houding van de school veranderde, hoe er langzamerhand niet meer bij elk niet ‘groen’-stukje ‘het onkruid’ weggehaald wordt om zodoende het goede voorbeeld te geven aan de buurt. Zoals ook eerder bij de wereldboom besproken kunnen groene schoolpleinen een experimenteerveld zijn. Vanuit hier kunnen nieuwe ideeën over groenonderhoud, zoals het toelaten en koesteren van groen ‘tussen de tegels en in de plinten’ zich de wijk in verspreiden. Het plein van de OMS is een mooi voorbeeld van een plein, dat zich steeds verder ontwikkeld en nooit af is. Tijdens het gebruik ontstaan nieuwe ideeën vanuit zowel kinderen als leerkrachten, die opgepakt worden en het plein doorontwikkeld. De nieuwste wens en uitdaging op dit moment is het realiseren van een ‘Paardenpaadje’, dat de kinderen hebben ontwikkeld tijdens het spel en waarvoor nu een geschikte vorm gezocht wordt.

Een lange mooie excursiedag werd uiteindelijk afgesloten met een heerlijk diner op het schoolplein van de ‘Osdorpse Montessorischool’. Daarbij werd rustig de dag nabesproken en al weer plannen gemaakt voor de volgende excursie, waarover later meer op deze plaats… 

Tekst: Jurek Minderman