Door: Jeanette van der Meulen

Maart vorig jaar streek er een zwarte zwaan neer in Nederland en de afgelopen tijd ervaarden wij de impact hiervan op ons dagelijks leven. En nu – bijna een jaar rond vol ongekende onzekerheden- zie ik achterom kijkend alleen maar richtingaanwijzers die onze wereld kleiner en kleiner maken en ons dwingend terugduwen naar onze eigen kring en op onze eigen plek. Steeds opnieuw terugschakelen naar nog een versnelling lager om nu in een ongerepte witte wereld helemaal tot stilstand te komen. Eindelijk winter. 

Nee, het terugschakelen ging niet vrijwillig en zeker niet soepel. Aan het geluid van de knarsende tandwielen te horen zijn wij al een tijdje vergeten hoe wij onze versnelling moeten smeren. Wij lijken als samenleving niet meer bestand tegen deze onverwachtse veranderingen. Onrust en tegengestelde meningen buitelen over elkaar heen en is er nog wel loyaliteit over om het samen te kunnen doen? Immers als iedereen alleen zijn eigen mening als maatstaf neemt, sluiten wij alle anderen uit. 

Essayist, geleerde en wiskundige NN Taleb introduceerde de zwarte zwaan in zijn gelijknamige boek. Hij pleit voor wat hij noemt een “zwarte zwaan robuuste” samenleving, wat betekent dat een samenleving moeilijk te voorspellen gebeurtenissen kan opvangen en weerstaan. Van fragiel naar antifragiel. 

Witte zwanen zijn er ook en vliegen net zo goed onaangekondigd en brutaal je leven binnen. Ik maakte dit mee bij de geboorte van mijn eerste kleinkind. “Alles is goed” trilde er als een eenvoudige maar glasheldere wiekslag door elke vezel van mijn lijf en ik kreeg er een nieuw onbekend gevoel bij. Sindsdien ben ik de bomen gaan begrijpen die in het voorjaar hun nieuwe knoppen jubelend begroeten. “Alles is goed” trompetteren zij elk jaar weer feestelijk het bos rond.   

Zowel witte als zwarte zwanen zijn niet te voorspellen, simpelweg omdat zij een (nog) niet bestaand  fenomeen  aankondigen. Beiden zetten echter alles op de kop en dwingen ons opnieuw te kijken naar wat er toe doet. Taleb adviseert dan ook een zekere mate van robuustheid in te bouwen waarmee wij negatieve gebeurtenissen kunnen ondervangen en positieve benutten. Klinkt goed maar hoe dan- waar zit onze blinde vlek? Wat kunnen wij leren van de natuur, hoe overleeft de natuur al decennia lang soortgelijke crises?  

Een uitspraak van de Pit indianen in Californië kan ons wakker schudden: “ Jullie zijn zwervers, hebben geen thuis in de wereld en trekken gehaast door het land. Zijn niet geïnteresseerd in het maken van verbindingen met de dieren of de planten of de mensen die het land bewonen. Daar begrijpen wij niets van”. 

Ontworteld dus en niet in verbinding is hun boodschap…. maar hebben wij als rechtgeaarde en ontwikkelde Europeaan de grond onder onze voeten eigenlijk nog wel nodig? Met de supermarkt, de auto en het online bestellen staan wij immers op eigen voeten. Dit is toch iets meer van deze tijd en onze verworvenheid: zelfstandigheid en vrijheid. Een ding is duidelijk, “het gehaast door het land trekken” ligt nu al bijna een jaar aan banden. De relatie met onze directe omgeving staat onder druk, wij hebben ons losgekoppeld van plek en gemeenschap en noemen dit vrijheid. Waar bestaat onze habitat anno 2021 eigenlijk uit? 

Om dit opnieuw te ontdekken raad ik je aan nieuwsgierig te worden naar wat je niet weet… zelfs wetenschappers kiezen meer en meer voor deze insteek. Albert Einstein: “verdiep je werkelijk in de mysteries van de natuur en dan zal je alles beter begrijpen”. Hiernaast is belangrijk dat je de eeuwenoude tweedelling loslaat tussen jezelf en de rest van de schepping. Leer hoe je andere vragen kunt stellen, vragen naar de verbindingen. Bijvoorbeeld: vraag niet hoe iets werkt maar vraag naar hoe iets blijft werken. Kinderen kunnen dit van nature… nieuwsgierig zijn naar wat zij niet weten… immers alles is nieuw en met hun “waarom vragen” vragen zij het hemd van je lijf over hun eigen plek en directe omgeving. Kijk maar eens goed hoe zij dat doen- neem de tijd en duik opnieuw in deze kleine persoonlijke wereld . Stel samen met de kinderen duizend onschuldige maar krachtige vragen over wat er toe doet. Verbind je daar onvoorwaardelijk mee en je zult zien….. wonderbaarlijk compleet. 

Uitspraak Darwin: “die gemeenschappen die de meeste ruimhartige leden hebben gedijen het best”.