NB#78 Grote avonturen beginnen klein.

,

Feestelijk op pad in de eigen tuin. Met een plastic zak aan een touwtje dansend in de oktoberwind of met een zelf gemaakt kistje als een schat onder de arm om zaden en vindsels te verzamelen. 

Ogen schitteren en alle zintuigen staan “op scherp”. Wij laten spinnen lopen over een krom gebogen takje…. De zwerm spreeuwen verzamelt zich luidruchtig in de hoge boom in het plantsoentje vlak naast de tuin en blijft niet onopgemerkt. Als zij sierlijk en kwetterend de lucht in glijden bewegen de kinderen mee met de zwerm om net zo mooi te vliegen. 

Hoe zou het met de egels in het egelhuis zijn, en wat moeten zij eten nu hun moeder vertrokken is. Als ik hen vertel over de winterslaap die in oktober begint dan rollen de vragen over elkaar heen. Ik teken een egeltje op een papiertje en de sporen die zij achterlaten…en wij gaan op zoek. 

Duizend vragen en ontdekkingen op zo`n klein lapje grond rond de KDV locatie. Wat groeit, bloeit en scharrelt er onder onze voeten? Ik geniet mee, de wereld in een notendop… en wonderbaarlijk compleet. 

De grote wereld verkleinen– kinderen doen dit van nature- wij volwassenen zoeken deze heelheid terug via bijvoorbeeld meditatie of mindfulness. Maar ook met de mandala of de caleidoscoop vouwen wij onze wereld net zolang in elkaar tot de heelheid er doorheen glanst. Oord van herstel. 

Ons verhaal gaat over planten van hier, dieren van hier en mensenkinderen, die hier en nu leven. Nabijer wordt het echt niet! Maar er scharrelt nog iets onder onze voeten wat de relatie met onze ondergrond danig verstoord. Een dichtgeslagen afsluitende laag: het eigendomsrecht. 

Onze relatie met grond als eigendom is nog voor veel inheemse volken onbegrijpelijk, Zij zien land namelijk als iets dat behoort tot de gemeenschap en nooit kan verworden tot bezit of privé-eigendom. Inheemse volkeren willen deze kennis- dat de natuur en de planeet een levend geheel zijn- bewaren om het aan ons, die dit begrip verloren zijn terug te geven (Bepkororoti Paiakan, een Kayapo leider uit Brazilië) 

Hun woord voor onderwijs is afgeleid van ‘Khumuuzhlekhe’ en ‘Kkhun’ betekent ”mens”: de ambitie  is een opgroeiend kind te begeleiden om mens te worden. In de overdracht naar volgende generaties staat het evenwicht met de natuurlijke leefomgeving centraal. Behouden wat de mens “op de tong geschreven staat” ofwel in harmonie leven met jezelf- elkaar- de natuur en de aarde. 

“Dit is mijn standplaats” is een Maori gezegde: ik hoor hier thuis en door deze verbinding zijn mijn voeten stevig geworteld in de aarde van mijn voorouders”. 

Kunnen wij dit ook met zoveel kracht zeggen? Opnieuw inheems, de wereld verkleinen en persoonlijk maken? Zijn wij in staat ons te ontfermen over de aarde dwars door het idee van eigendomsrechten heen? Te wortelen in onze standplaats en onze sporen achter te laten en een tijdperk in te gaan dat niet gebaseerd is op exploitatie – maar op leren van en met de natuur. 

Dan verandert onze relatie met de ondergrond zodanig dat wij net als de kinderen weer nieuwsgierig worden. Opnieuw duizend onschuldige maar krachtige vragen stellen…  wonderbaarlijk compleet. 

Immers …de aarde is niet van ons maar wij zijn van de aarde!

“…en onze ware moedertaal is de natuur“.

Lees hier verder over deze gedachten:

Boeken:  

  • Anne Wilson Schaef: Woorden op de tong geschreven 
  • Henny Ketelaar e.a.: Planten van hier

Jeanette van der Meulen d.d. 8 oktober 2020 

NB#78 Nieuwe partner: Hoveniersbedrijf Meppelink

,

Ons eerste project

Op een mooie voorjaarsdag liep ik stomtoevallig langs kinderdagverblijf (KDV) Mengelmoes in Emmen. Ik kreeg het gevoel dat daar iets gebeurde, maar kon de vinger er niet precies op leggen. Ik ben naar binnen gelopen en heb gevraagd hoe er wordt gedacht over een groenere buitenruimte met speelaanleidingen. Er werd inderdaad bij het KVD al druk nagedacht over een groen speelplein, maar ze wisten het nog geen handen en voeten te geven. Het bleek dat ik precies op het juiste moment binnen ben gestapt.

Na dit gesprek is Marjan Nijland ingeschakeld om het ontwerp te maken. Marjan tekent voor ons de tuinontwerpen. 

Na het goedkeuren van het ontwerp zijn wij begonnen met de eerste onderdelen van de aanleg. Om te beginnen hebben we de schommel verplaatst en een stapelmuur gemaakt. Waar mogelijk vroegen wij aan de kinderen of zij mee willen helpen. Vooral het helpen bij het metselen van een muur vonden de kinderen leuk. Ook het aangeven van stenen voor een klein stukje bestrating deden ze  enthousiast. De kinderen hebben veel plezier gehad met het inplanten. Zo hebben we vlieren geplant (bloemen voor pannenkoeken), lavendel voor de vlinders en bijen (van bloemen van deze  geurende plant kun je  thee te maken) en een stukje ingezaaid met éénjarig bloemenmengsel. Het is mooi te zien dat de kinderen er plezier in hebben. Hun enthousiasme motiveert iedere keer weer.

De zandbak bij Mengelmoes is vergroot en voorzien van een randafwerking van halve boomstammen. Bij de stapelmuur hebben wij een houten geraamte geplaatst waar klimplanten overheen groeien. Een wens van het KDV was om een kleine vuurplaats te hebben. De vuurplaats is onder het ‘afdak’ gemaakt.

Van Robinia-stammen maakten we vijf ‘stelten’. Aan de zijkanten van deze palen zijn klossen bevestigd waar de kinderen op kunnen staan, zo kunnen ze zich van klos naar klos verplaatsen.  Het water van het dak is op één plaats afgekoppeld. Het regenwater wordt opgeslagen in een regenton. De kinderen kunnen het water door middel van een kraantje in een beekloopje laten stromen. Dat beekloopje ligt tussen de stelten. De kinderen vinden het spannend om via de stelten het beekje over te steken. 

Als klap op de vuurpijl hebben wij een grote treurwilg geplant en daaromheen een verhoogde vlonder gemaakt waar de kinderen op kunnen zitten. Het idee is dat het op den duur in de zomer een koele schaduwplek is en meteen een mooie verstopplek als de takken tot op de grond groeien.

Komend jaar gaan we de moestuin aanpakken. Er was altijd al een moestuintje, maar het inzaaien en inplanten is er dit jaar niet van gekomen.

De buitenruimte wordt door ons stap voor stap ingericht. Het gedeelte dat nu klaar is, wordt gebruikt door oudere kinderen (7 jaar en ouder) en is ruig en uitdagend. Een ander gedeelte wordt door ons ingericht voor de baby’s en peuters en moet veilig zijn. Daar komt een lage heuvel begroeid met gras. Verder worden er een paar lage boomstammetjes rechtop ingegraven waar de kinderen zich aan vast kunnen houden en op kunnen zitten. Een derde gedeelte is voor de kinderen van vier tot en met 6 jaar. Daar wordt een buitenkeuken gemaakt en er worden bloeiende planten neergezet zodat de kinderen in aanraking komen met vlinders en bijen. We gaan op zoveel mogelijk plaatsen rondom het gebouw het water afkoppelen. De komende tijd zullen wij nog bezig zijn bij Mengelmoes.

Het spel verandert

Nu de speelomgeving is veranderd, zijn kinderen meer met elkaar bezig om gezamenlijk iets te bedenken en te bouwen. De snelheid van het spel ligt lager, er wordt minder gerend dan voorheen. De kinderen slepen meer met materialen en bouwen er mee. 

De motoriek van de kinderen wordt gestimuleerd doordat het terrein niet overal vlak is. Ook het slepen met takken zorgt voor een meer gevarieerd gebruik van de spieren.

Doordat de kinderen aandachtig bezig zijn, meer op hun omgeving letten is de kans op ongelukken klein.

Groen schoolplein

Op dit moment zijn wij in gesprek met een basisschool over het vergroenen van het schoolplein. Een leerkracht gaf een schrijnend voorbeeld van de armoede op het schoolplein. Tijdens de pauzes gaan de kinderen met enige regelmaat achter de leerkracht staan omdat dat zij dan de enige verstopplek is op het plein. 

Dan is het echt tijd om stappen te zetten, het schoolplein te veranderen en flink aan te pakken.

De schoolleiding wil het schoolplein vergroenen en een meer uitdagend terrein met hoogteverschillen. Ook boomstammen om op te balanceren is een wens. Er is gevraagd om bosjes aan te planten en om verstopplekken te creëren. 

Er is voldoende ruimte, vandaar dat er onder andere hazelaar (noten voor de kinderen en voor de dieren), krenteboompjes (bloei voor de insecten, bessen voor de vogels en de kinderen en een mooie herfstkleur) en sterke heesters zijn gepland en een bloemenweide.

Een wilgentipi of -tunnel is een mooie aanvulling op het terrein. Voor waterspel wordt gedacht aan een waterpomp, houten goten en een waterloopje.

Een wens is om ook een moestuintje aan te leggen. Hier kunnen de oudere kinderen hun eigen groentes telen. Educatief en lekker.

Dennis Meppelink

Dennis Meppelink aan het werk

NB#78 Uit het bestuur

,

Data zijn geprikt exacte locaties, programma en info volgt spoedig! 

Nu we meer vanuit huis werken en leren i.p.v. op locatie willen we online actiever worden en o.a. webinars als middel voor uitwisseling van kennis en ervaring gaan inzetten.

Springzaad gaat webinars ontwikkelen. Bijvoorbeeld over: Het gebruik, het onderhoud en beheer van groene schoolpleinen. Een webinar is interactief, je kunt vanuit huis deelnemen, luisteren naar ervaringen van deskundigen en ervaren ‘rotten’ en specialisten, vragen stellen en na afloop met je mede-cursisten in gesprek. Een soort virtuele ‘borrel’ na afloop, zeg maar. 

Wil je meedoen, hou de aankondigingen in nieuwsbrief en op de website in de gaten.

Roeien met de riemen die we hebben, creativiteit volop onder de partners merken we, ook activiteiten volop, zoek het op in het land, buiten kan er veel, er speelt meer dan je denkt!

Blijf in beweging, blijf leren en ontwikkelen!

Marjan Nijland,

secretaris Stichting Springzaad

NB#78 Hoe duurzaam is een groen schoolplein?

,

Het schoolplein van Daltonschool De Margriet in Rotterdam was 2002 een van de eerste groene schoolpleinen in stedelijk Nederland. In 2015 zijn er een aantal aanpassingen aan het slijtende plein gedaan. In september 2020 is het plein geheel op de schop gegaan. Nu ligt er een splinternieuw groen schoolplein 2.0. 

Het schoolplein van Daltonschool De Margriet in Rotterdam Blijdorp anno 2001

Het eerste groene schoolplein vlak na de aanleg in 2002

Het plein na de renovatie in 2015.

Het groene schoolplein 2.0 anno 2020

Pilotproject Groene en levendige schoolpleinen 2002

Groene, deels tuin- of parkachtige schoolpleinen hebben in Nederland een lange traditie, maar waren lange tijd de uitzondering en kwamen vooral voor in het landelijk gebied. Met de krapper wordende natuurlijke ruimte en de opkomende milieubeweging eind vorige eeuw groeide het bewustzijn van de waarde van een groene, duurzame leef- en leeromgeving ook voor kinderen, ook en vooral in de groter en dichter groeiende steden. Op initiatief van de Wijkmilieuwerkplaats Rotterdam Blijdorp is in 2001 een pilot voor de vergroening van twee schoolpleinen opgestart. Bij Daltonschool De Margriet was toen net een nieuwe directeur begonnen, een dame met lef en daadkracht, die het idee van een groen schoolplein opperde, omarmde en tegen veel weerstand in verdedigde.

Het eerste groene schoolplein is aangelegd door kinderen, ouders en leerkrachten onder begeleiding van een projectcoördinator, medewerker van de wijkmilieuwerkplaats onderdeel van het project ‘Duurzame Wijk’.

Op het openbare schoolplein werd een informatiemiddag georganiseerd voor buurtbewoners en hun mening gevraagd. De meesten waren het met elkaar eens, dat alles wat je zou investeren in het plein verspilling van geld en tijd zou zijn. Het plein had een slechte naam, er was sprake van vandalisme, door de jeugd werd op het dak geskeelerd en door openstaande ramen geplast. Zo de verhalen… Vroeger was het plein een groene oase geweest met rozenperken en bankjes, maar de jeugd van tegenwoordig… De directeur geloofde echter in de positieve kracht van het gezamenlijke doen en wilde niet wachten op betere tijden. Samen met de Wijkmilieuwerkplaats is er een plan opgesteld voor een geleidelijke omvorming van het tegelplein onder een aantal grote bomen naar een gedeeltelijk groen, avontuurlijk schoolplein. Veel ouders steunden na een voorlichtingsavond en maquettebouwworkshops met de kinderen het idee. Het beschikbare budget, ±7800 euro is geïnvesteerd in een ontwerptekening, materialen, vervoer en verzorging van de vrijwilligers. Alle werkzaamheden zijn uitgevoerd door kinderen, leerkrachten en ouders onder schooltijd en op een aantal zaterdagen. De Wijkmilieuwerkplaats heeft uiteindelijk 250 uur projectbegeleiding in het kader van het programma duurzame wijk besteed.

De beschikbare middelen: 7800 euro zijn uitgegeven aan een ontwerp, diverse bouwmaterialen en vervoer van geschonken materialen, een glijbaan, planten en zaad en de verzorging van de vrijwilligersdagen

In 2002 is het nieuwe schoolplein geopend. Omdat na schooltijd nu veel kinderen langer doorspelden en ouders bleven hangen, werd het plein levendiger en was er minder vandalisme. Onder de druk van de spelende kinderen echter was er na verloop van jaren sprake van slijtage aan beplanting en de gemetselde speelheuvel, het plein dreigde ten onder te gaan aan zijn succes. Het vergroende oppervlak bleek te klein te zijn voor het groeiende aantal leerlingen op school. 2015 is daarom de heuvel van een laag gietrubber voorzien. Deze vertoonde echter na korte tijd al eerste gaten, de noodzaak tot ingrijpende aanpassingen groeide.

Het groene schoolplein van De Margrietschool in 2004 tijdens een Springzaadexcursie.

Subsidieregeling Groen-blauwe Schoolpleinen Rotterdam 2019

In 2019 diende de school een aanvraag in bij de gemeente Rotterdam binnen het programma ‘Groenblauwe schoolpleinen’. Deze keer is het budget 40dzd euro, de school heeft ruime ervaring met de voordelen en voorwaarden van een succesvol groen schoolplein en zijn toe aan een grote vernieuwingsslag.

De school heeft in Jan van Schaik en Wouter van Santen twee ervaren Springzaadpartners gevonden en van de opdracht voor ontwerp en aanleg van een nieuwe groen-blauwe schoolplein voorzien. 

Jan en Wouter zijn na twee ontwerprondes met de school uitgekomen op een wadi over de lengte van het hele schoolplein. De wadi zou worden gevoed door twee afgekoppelde regenpijpen en een pomp die grondwater levert. De wadi werd extra spannend door boomstammen die er overheen gelegd zijn. Jan en Wouter mochten dit werk met een fijne groep mensen uitvoeren, waaronder ook SZpartner, Arend Niebuur, die veel houtwerk heeft verricht.

Alle elementen uit het oude ontwerp bleven bestaan maar kregen een meer uitgewerkte vorm en locatie en meer ruimte. De aarzeling over het behouden van ‘voldoende vierkante meters tegelplein’ is er anno 2020 niet meer. Veel materialen zijn voor de tweede keer hergebruikt. Er zit nu een ruime buitenklas in het plein, er is een grotere heuvel met meer groen, de hergebruikte glijbaan heeft een eigen plek samen met het duikelrek. Groen en wilgen wordt overal een waar het maar wil een kans gegeven. Als je de werkwijze van 20 jaar geleden vergelijkt met nu zie je een grote professionalisering in de aanleg (twee weken) en een bijna vanzelfsprekende acceptatie van een natuurlijk ingericht schoolplein door school, ouders en omgeving. Ouders staan glunderend te kijken als kinderen tot aan hun knieën het water in gaan. Ook de leerkrachten zijn enthousiast over de grote speelwaarde die het nieuwe speellandschap oplevert en tijdens de aanleg waren er louter positieve reacties van voorbijgangers.

Het splinternieuwe schoolplein 2.0 in oktober 2020

Al tijdens de aanleg zien we kinderen samenwerken met dijkenbouw en stroomversnellingen, individueel tot spel komend als ze balanceren op de stammen en dwalend over de paadjes op de heuvel of juist rennen achter elkaar aan. Schelpen, modder, zand, takken, snippers, wortels, beestjes, blaadjes alles wordt verzameld, weggegooid, opgeraapt door een ander en weer op een andere manier bekeken dan gaat de bel… maar geen kind wil meer naar binnen.

Het plein heeft een nieuwe impuls gekregen en de kinderen gaan ermee aan de gang. Wat zal over 10 jaar de nieuwe slag worden? We zijn benieuwd. Eén ding is duidelijk: een groen schoolplein kan en moet blijven doorgroeien als het draagvlak van ouders en leerkrachten aanwezig blijft.

Sigrun Lobst en Jan van Schaik, 

Okt 2020 met dank aan directeur Joekjan Höweler,  Daltonschool De Margriet

In 2004 is een projectverslag geschreven over het vergroeningsproces van het schoolplein, hierin wordt het verloop van het pilotproject documenteert, dit verslag is hier te vinden.

SZ-partners Jan v Schaik (Zandraket) en Wouter van Santen (Biotooptuinen) aan het werk op het schoolplein 2.0