Buitenonderwijs
door Marieke Markvoort
Voor de opleiding HBO-pedagogiek deed ik mijn afstudeeronderzoek over ‘buitenonderwijs’. Met Stichting Springzaad als opdrachtgever, kreeg het onderzoek uiteraard de toevoeging ‘buitenonderwijs op groene schoolpleinen’. Ik heb onderzocht wat maakt dat (op de 9 onderzochte scholen) leerkrachten wel of juist geen buitenlessen geven op hun groene schoolplein.
Mijn persoonlijke verwachting was dat leerkrachten buitenonderwijs wel leuk en aardig zouden vinden als manier van lesgeven, maar dat ze het weg zouden wuiven door tijdgebrek. Maar ze hebben er wel degelijk interesse in! Op alle scholen van de leerkrachten die ik gesproken heb, worden regelmatig lessen op het plein gegeven. Een belangrijke voorwaarde om buitenlessen voor te bereiden en uit te voeren is wel dat dit haalbaar moet zijn in de tijd. En laat dat nou net een issue zijn in het basisonderwijs.
Een interessant gegeven vind ik de nadruk op het moeten behalen van zo goed mogelijke leerresultaten. Die druk komt blijkbaar niet alleen vanuit de onderwijsinspectie maar ook van de ouders. Twee leerkrachten vertelden me dat het daardoor een grote stap is om buitenlessen te geven. Je moet er namelijk zeker van zijn dat de leerlingen met buitenlessen óók goede resultaten behalen. Wetenschappelijk bewijs toont aan: door buitenonderwijs verbeteren de leerprestaties zelfs. Nu moet die wetenschap nog wat bekender worden in ons landje.
Praktische belemmeringen die genoemd werden waren: ‘omdat het plein vaak bezet is om op te spelen en kan er daarom geen les op gegeven worden’, ‘het plein is te klein’, ‘we hebben geen werkplek op het plein’ of ‘we werken met tablets en die wil ik niet mee naar buiten nemen’. Deze zaken zijn met wat goede wil vaak wel op te lossen.
Sommige scholen die deelnamen aan het onderzoek hebben buitenonderwijs als regelmatige gehanteerde onderwijsmethode. De verhalen van die gepassioneerde docenten waren natuurlijk het leukst om te horen. Out of the box durven denken en daarnaar te durven handelen als team waren inspirerend! Het is te hopen dat steeds meer scholen deze richting op gaan.
Herfstige groetjes, Marieke Markvoort
Vormen en beheren van speelnatuur, natuurtuin en landgoed, staat in de ondertitel van ons bedrijfsnaam.
Het woord “speel “ is er 12 jaar geleden tussen gezet, vanwege onze eerste speelaanleiding die we gebouwd hebben in Ermelo.
Sindsdien is er heel veel gebouwd met hout, steen en staal: Speelaanleidingen waarin kinderen zich uit kunnen leven, hun grenzen mogen opzoeken en verleggen en het recht hebben om te vallen.
De grenzen opzoeken wil zeggen dat je er soms overheen moet, anders weet je nooit waar je grens ligt.
Zo is er in de loop van de tijd een extra poot ontstaan aan het bedrijf, wat veel plezier geeft.
Wij (de bouwers) hebben mazzel, omdat wij als eerste mogen spelen met hout en als het klaar is,dragen we het aan de gebruikers (vooral kinderen) over.
Voor mij voelt het ook zo. Als we bouwen is het van ons en als het klaar is, verlaten wij het eigenaarschap en geven het over aan de kinderen. Zo hoort het ook.
Als mensen aan mij vragen, wat doe jij eigenlijk, vind ik het altijd moeilijk om daar antwoord op te geven.
Hovenier voel ik mij niet, omdat ik dat associeer met de ‘traditionele hovenier ‘. Een tuin ontwerpen, maken, aanplanten en zo houden door schoffelen, harken, snoeien, weer compost inbrengen etc. is niet zo mijn ding. Ik zeg wel eens, als ik als traditionele hovenier moet gaan werken, stop ik acuut.
Ecologisch hovenier dan!
Dat klinkt al beter, maar dekt de lading ook niet omdat ik veel meer doe dan ecologische tuinen aanleggen. Het mooie van ecologisch tuinieren vind ik dat, wanneer je klaar bent met het vormen van de tuin, het proces pas begint. Ik kom nog in tuinen die ik 20 jaar geleden heb gevormd en ze zijn nog steeds mooi en naar tevredenheid van de bewoners.
Landschapsbeheer misschien?
Werken in het landschap voor particulier of overheid en samen met vrijwilligers iets onderhouden of induceren geeft veel voldoening. Het vlechten van hagen, hakhout beheer, maaibeheer en het geven van cursussen is prachtig om te doen. Met een gezamenlijke horizon is daarbinnen de diversiteit een zegen.
Je doet toch ook wat met hout, vragen ze dan.
We doen zeker ook veel met hout. Dat is de basis van de speelaanleidingen, daarnaast maken we banken, tafels, ecostammen, houten schuurtjes, landhekken en nog meer leuke dingen.
Het is prachtig om te zien hoe we soms met een aanhanger vol krom hout aan komen rijden, waarvan men dan zegt: ‘Wat is dat voor een brandhout?’ Maar na een paar dagen staan ze versteld, wat je allemaal met ‘ brandhout’ kunt maken 🙂
Dit is allemaal leuk en aardig, maar wat het meest essentiële is, is de samenwerking met collega’s. Ik had het daar al over: ‘met een gezamenlijke horizon, waarbinnen diversiteit een zegen is’.
Dat maakt het werken met collega’s zo ontzettend belangrijk. Samenwerken waarin voorop staat dat je dezelfde horizon hebt, elkaar blindelings vertrouwt en elkaar veel vrijheid geeft binnen de kaders die er zijn in een opdracht. Zo ontstaat er een mooi dynamisch proces waarin je elkaar blijft inspireren, zodat je weer nieuwe dingen verzint.
Die inspirerende samenwerking komt het meest tot uitdrukking bij opdrachten zoals we die jaren in België hebben gedaan, want hier kwamen ook de overnachtingen bij, waardoor je dagen op elkaars lip zit met werk en eten, drinken, slapen, opstaan, ontbijten enz..
We vormen dan een hecht team van soms wel acht mensen, van verschillend pluimage (Allemaal ZZPers), die vaak in groepjes een deelopdracht uitvoeren. Elk ploegje krijgt een tekening, gelimiteerd hout 🙂 en de locatie en uitleg hierover. Na overleg gaat iedereen aan de slag. Tussentijds is er tijd voor overleg waar nodig. Het motiveert enorm als ieder zijn verantwoordelijkheid neemt en zijn eigen creativiteit kan inzetten voor zo’n deelproject. Vrijheid is daar een zeer belangrijke factor in.
Met vriendelijke groet,
Jeroen Charpentier
Wil je meer weten over het werk van het Springzaad expertisenetwerk Regionale consulenten of ben je geïnteresseerd om deel te nemen, neem dan contact op met het secretariaat.
Bijeenkomst Expertise Netwerk Groene Schoolpleinen en Regioconsulenten
We beginnen deze aanvankelijk grijze maar droge vrijdagmiddag 29 september in Zaandijk met een rondleiding van Marc over de buitenplaats van basisschool Het Schatrijk in Zaandijk.
We zijn allen speelnatuur consulenten en lopen met die achtergrond en insteek over het in gedeelten aangepakte schoolplein. Jan de Vries die vanaf begin betrokken is bij de aanpak en daadwerkelijke uitvoering van het school’plein’ is aanwezig en licht het e.e.a. toe. Het is vrijdagmiddag een groep kinderen is met een begeleider naast het terrein van de school een vuurtje aan het stoken, om houtskool te maken. Een volgende vrijdagmiddag gaan ze hiermee aan het tekenen.
We discussiëren aan de hand van een praktijksituatie hoe je het zou aanpakken, met het oog op speelveiligheid en acceptabele risico’s. Het dilemma van gebruik van water op het terrein, om mee te spelen is ook een onderwerp van het gesprek.
De boeiende gesprekken en uitwisseling van ervaringen en inspirerende voorbeelden zetten we binnen voort. Er komen boekentips en mooie praktijkvoorbeelden van aanpak aanleg en vervolgen heel belangrijk onderhoud van een aangelegde groene buitenruimte voorbij.
De zakelijke kant van deze dingen, samenwerking met partners onderling maar ook met andere organisaties. Wat vinden we daarvan, hoe staan we erin. Wat willen we uitdragen, waarin onderscheiden we ons.
Vooral ook: Hoe betrekken we kinderen en ook ouders leerkrachten betrokken bij de trajecten.
Hoe krijgen we ze gemotiveerd om eraan mee te werken en wellicht te onderhouden, ermee te spelen kortom: al het groens ‘tussen de oren’.
Maak een buitenruimte die aantrekkelijk is om te gebruiken voor de lessen. Veel aanbod, van van alles zodat er voldoende aanleidingen zijn om weer een lesje aan te koppelen.
Fantaseer er op los, wat betreft het beginstadium (voor aanleg) Met name in ontwerp kan alles, daarna kijken we wel of het iets praktischer opgelost moet worden (realisatie). Vooral veel diversiteit in ideeën brengt het tot een rijk plan. Realiseer het met aandacht, gevoel en veel handen als het even kan. Grote betrokkenheid en groeiend besef maakt dat de kans op slagen, nl. dat het gebruikt gaat worden, gaat leven en in stand wordt gehouden (onderhoud) groter.
Een geslaagd groenblauwe buitenruimte is nooit AF natuurlijk, het groeit en ontwikkelt.
Met het aanleggen van meer groenblauw en aanleidingen voor spel, begint het pas!
Gebruik met het door ontwikkelen en de lessen van alles wat voorbijkomt, de seizoenen, dieren, planten en beweeg er vooral heel veel bij!
Samen zorgen voor fijne omgeving om te verblijven, om in te werken en te spelen.
