NB#78 Hoe duurzaam is een groen schoolplein?

Het schoolplein van Daltonschool De Margriet in Rotterdam was 2002 een van de eerste groene schoolpleinen in stedelijk Nederland. In 2015 zijn er een aantal aanpassingen aan het slijtende plein gedaan. In september 2020 is het plein geheel op de schop gegaan. Nu ligt er een splinternieuw groen schoolplein 2.0. 

Het schoolplein van Daltonschool De Margriet in Rotterdam Blijdorp anno 2001

Het eerste groene schoolplein vlak na de aanleg in 2002

Het plein na de renovatie in 2015.

Het groene schoolplein 2.0 anno 2020

Pilotproject Groene en levendige schoolpleinen 2002

Groene, deels tuin- of parkachtige schoolpleinen hebben in Nederland een lange traditie, maar waren lange tijd de uitzondering en kwamen vooral voor in het landelijk gebied. Met de krapper wordende natuurlijke ruimte en de opkomende milieubeweging eind vorige eeuw groeide het bewustzijn van de waarde van een groene, duurzame leef- en leeromgeving ook voor kinderen, ook en vooral in de groter en dichter groeiende steden. Op initiatief van de Wijkmilieuwerkplaats Rotterdam Blijdorp is in 2001 een pilot voor de vergroening van twee schoolpleinen opgestart. Bij Daltonschool De Margriet was toen net een nieuwe directeur begonnen, een dame met lef en daadkracht, die het idee van een groen schoolplein opperde, omarmde en tegen veel weerstand in verdedigde.

Het eerste groene schoolplein is aangelegd door kinderen, ouders en leerkrachten onder begeleiding van een projectcoördinator, medewerker van de wijkmilieuwerkplaats onderdeel van het project ‘Duurzame Wijk’.

Op het openbare schoolplein werd een informatiemiddag georganiseerd voor buurtbewoners en hun mening gevraagd. De meesten waren het met elkaar eens, dat alles wat je zou investeren in het plein verspilling van geld en tijd zou zijn. Het plein had een slechte naam, er was sprake van vandalisme, door de jeugd werd op het dak geskeelerd en door openstaande ramen geplast. Zo de verhalen… Vroeger was het plein een groene oase geweest met rozenperken en bankjes, maar de jeugd van tegenwoordig… De directeur geloofde echter in de positieve kracht van het gezamenlijke doen en wilde niet wachten op betere tijden. Samen met de Wijkmilieuwerkplaats is er een plan opgesteld voor een geleidelijke omvorming van het tegelplein onder een aantal grote bomen naar een gedeeltelijk groen, avontuurlijk schoolplein. Veel ouders steunden na een voorlichtingsavond en maquettebouwworkshops met de kinderen het idee. Het beschikbare budget, ±7800 euro is geïnvesteerd in een ontwerptekening, materialen, vervoer en verzorging van de vrijwilligers. Alle werkzaamheden zijn uitgevoerd door kinderen, leerkrachten en ouders onder schooltijd en op een aantal zaterdagen. De Wijkmilieuwerkplaats heeft uiteindelijk 250 uur projectbegeleiding in het kader van het programma duurzame wijk besteed.

De beschikbare middelen: 7800 euro zijn uitgegeven aan een ontwerp, diverse bouwmaterialen en vervoer van geschonken materialen, een glijbaan, planten en zaad en de verzorging van de vrijwilligersdagen

In 2002 is het nieuwe schoolplein geopend. Omdat na schooltijd nu veel kinderen langer doorspelden en ouders bleven hangen, werd het plein levendiger en was er minder vandalisme. Onder de druk van de spelende kinderen echter was er na verloop van jaren sprake van slijtage aan beplanting en de gemetselde speelheuvel, het plein dreigde ten onder te gaan aan zijn succes. Het vergroende oppervlak bleek te klein te zijn voor het groeiende aantal leerlingen op school. 2015 is daarom de heuvel van een laag gietrubber voorzien. Deze vertoonde echter na korte tijd al eerste gaten, de noodzaak tot ingrijpende aanpassingen groeide.

Het groene schoolplein van De Margrietschool in 2004 tijdens een Springzaadexcursie.

Subsidieregeling Groen-blauwe Schoolpleinen Rotterdam 2019

In 2019 diende de school een aanvraag in bij de gemeente Rotterdam binnen het programma ‘Groenblauwe schoolpleinen’. Deze keer is het budget 40dzd euro, de school heeft ruime ervaring met de voordelen en voorwaarden van een succesvol groen schoolplein en zijn toe aan een grote vernieuwingsslag.

De school heeft in Jan van Schaik en Wouter van Santen twee ervaren Springzaadpartners gevonden en van de opdracht voor ontwerp en aanleg van een nieuwe groen-blauwe schoolplein voorzien. 

Jan en Wouter zijn na twee ontwerprondes met de school uitgekomen op een wadi over de lengte van het hele schoolplein. De wadi zou worden gevoed door twee afgekoppelde regenpijpen en een pomp die grondwater levert. De wadi werd extra spannend door boomstammen die er overheen gelegd zijn. Jan en Wouter mochten dit werk met een fijne groep mensen uitvoeren, waaronder ook SZpartner, Arend Niebuur, die veel houtwerk heeft verricht.

Alle elementen uit het oude ontwerp bleven bestaan maar kregen een meer uitgewerkte vorm en locatie en meer ruimte. De aarzeling over het behouden van ‘voldoende vierkante meters tegelplein’ is er anno 2020 niet meer. Veel materialen zijn voor de tweede keer hergebruikt. Er zit nu een ruime buitenklas in het plein, er is een grotere heuvel met meer groen, de hergebruikte glijbaan heeft een eigen plek samen met het duikelrek. Groen en wilgen wordt overal een waar het maar wil een kans gegeven. Als je de werkwijze van 20 jaar geleden vergelijkt met nu zie je een grote professionalisering in de aanleg (twee weken) en een bijna vanzelfsprekende acceptatie van een natuurlijk ingericht schoolplein door school, ouders en omgeving. Ouders staan glunderend te kijken als kinderen tot aan hun knieën het water in gaan. Ook de leerkrachten zijn enthousiast over de grote speelwaarde die het nieuwe speellandschap oplevert en tijdens de aanleg waren er louter positieve reacties van voorbijgangers.

Al tijdens de aanleg zien we kinderen samenwerken met dijkenbouw en stroomversnellingen, individueel tot spel komend als ze balanceren op de stammen en dwalend over de paadjes op de heuvel of juist rennen achter elkaar aan. Schelpen, modder, zand, takken, snippers, wortels, beestjes, blaadjes alles wordt verzameld, weggegooid, opgeraapt door een ander en weer op een andere manier bekeken dan gaat de bel… maar geen kind wil meer naar binnen.

Het plein heeft een nieuwe impuls gekregen en de kinderen gaan ermee aan de gang. Wat zal over 10 jaar de nieuwe slag worden? We zijn benieuwd. Eén ding is duidelijk: een groen schoolplein kan en moet blijven doorgroeien als het draagvlak van ouders en leerkrachten aanwezig blijft.

Sigrun Lobst en Jan van Schaik, 

Okt 2020 met dank aan directeur Joekjan Höweler,  Daltonschool De Margriet

In 2004 is een projectverslag geschreven over het vergroeningsproces van het schoolplein, hierin wordt het verloop van het pilotproject documenteert, dit verslag is hier te vinden.

SZ-partners Jan v Schaik (Zandraket) en Wouter van Santen (Biotooptuinen) aan het werk op het schoolplein 2.0