Spelen en wat daarvoor nodig is

Verslag studiedag over Spelen, Huis de B, 8 mrt 2020, Groningen

Huis de B, kinderopvangorganisatie in Groningen, presenteert op deze studiemiddag met enthousiasme en élan haar nieuwe koers voor 2020-2025:
‘Kinderen moeten mogen spelen. Grote mensen bieden hier ruimte voor.’ De bijeenkomst is levendig en inspirerend door workshops van Judith Stolwijk (sportpedagoog), Ellen
Emonds (onderwijsexpert), Shelly Newstead uit Engeland (PARS Playwork) en een lezing van Joke Hermsen (filosoof en schrijfster). De sfeer is die van het delen van ervaringen en samen zoeken naar wat nodig is voor spelen. Wat is de rol van volwassenen bij het spelen van kinderen?

In haar workshop over ‘Risicovol Spelen’ vertelt Judith Stolwijk dat in deze tijd kinderen nauwelijks meer hun fysieke grenzen leren kennen. Laat staan dat ze op zoek kunnen gaan naar manieren om die grenzen te verkennen. Oorzaak daarvan is de overal aanwezige angstcultuur en nadruk op veiligheid in de volwassen maatschappij, ook te ervaren in BSO’s .
Via foto’s beoordelen wij als deelnemers bepaalde situaties op de graad van risico die we zelf ervaren.  We zien mountainbikers op een steile berg en kinderen die parapenten. Maar we gaan ook fysiek aan de bak: in de gymzaal van een nabije school staan allerlei situaties voor ons klaar (zie de foto bij dit artikel). We worden uitgenodigd om onze eigen grens te zoeken en dan een heel klein stapje verder te gaan. In enkele minuten verandert de gymzaal in een ruimte met zoekende, aarzelende, spelende en plezier makende volwassenen.
Kinderen weten volgens Judith van nature heel duidelijk en helder ‘Dit is mijn grens.’ Het vaak oefenen met het beoordelen van risico’s leert kinderen om op een gezonde manier risico’s te nemen. Daaruit ontwikkelt zich veerkracht als belangrijke eigenschap. De rol die volwassenen kunnen spelen voor Risicovol Spelen is: Zorg dat een kind geen last heeft van jouw angst in een situatie. ‘Met een beetje risico komen we er wel.’

Ellen Emonds laat zien wat het effect is als je kinderen een leeromgeving aanbiedt die aansluit bij wat ze kunnen en hen tegelijkertijd uitdaagt. Vanuit welzijn en betrokkenheid kunnen ze dan hun leerstappen zetten. Er moet een balans zijn tussen de moeilijkheid van de activiteit en de competenties van een kind. Zo kun je ervoor zorgen dat het niet te makkelijk wordt, dan ervaart een kind verveling en somberheid, maar ook niet te moeilijk, dat geeft faalangst en onrust.
Wat nodig is, is het bieden van een rijke leeromgeving met ruimte voor initiatief. Door variatie in de omgeving kunnen kinderen de ruimte voelen om te ontdekken. De begeleidersstijl die hierbij hoort vraagt veel observeren en vaker ‘op je handen zitten’ en ‘minder doen’.
Een kind heeft van nature creativiteit, ondernemingszin en communicatieve vaardigheden. ‘Het enige wat je hoeft te doen is dit steunen, stimuleren en nieuwe mogelijkheden creëren’.

Voor Shelly Newstead (UK) is duidelijk dat kinderen andere ervaringen nodig hebben dan volwassenen. Haar benadering PARS Playwork geeft een manier van werken met kinderen die het vrije spel bevordert. Wat kinderen nodig hebben is meer ‘volwassenvrije tijd en ruimte’. Haar benadering geeft kinderen concreet meer tijd en ruimte om kind te zijn in de volwassen maatschappij.
In Engeland bestaan al 70 jaar de zogenoemde ‘Adventure Playgrounds’. Dat zijn plekken waar kinderen samen kunnen komen met elkaar en echt kunnen doen wat ze zelf willen. We zien een filmpje uit de archieven: kinderen zonder volwassenen in de buurt, die rondrijden op zelfgemaakte voertuigen, die hutten timmeren, die rondcrossen en een aankondiging van een ‘adult free BBQ’ en nog veel meer. Beelden van creativiteit, plezier en samenwerking. 

Begeleiding door een PARS Playworker geeft een speciale invalshoek: handelen om vóór kinderen en namens kinderen dingen mogelijk te maken, en niet zozeer handelen ‘samen met’ kinderen. De Playworker is terughoudend als volwassene en maakt zichzelf eigenlijk onzichtbaar, zodat kinderen hun eigen tijd en ruimte kunnen ervaren.  Als kinderen op de Playground binnenkomen gaat het bijvoorbeeld om: ‘Waar hebben ze vandaag zin in?’ De Playworker heeft slechts een rol in het zorgen dat er materiaal aanwezig is of in het uitleggen waarom het er niet is. Kinderen zijn zelf de experts in spelen. Het PARS Playwork model geeft een verdere basis voor deze aanpak. ‘Zo kunnen kinderen meer plezier hebben en meer genieten van hun kindertijd.’

Als afsluiting van de middag houdt Joke Hermsen een lezing over tijd. Zij heeft aandacht voor een speciale ‘tijd’, namelijk de tijd die je ervaart als je helemaal ergens in opgaat en eigenlijk de tijd vergeet. Tijd van mijmeren en dagdromen. Ze laat zien dat we hieraan nauwelijks meer toekomen omdat in ons bestaan tijd naar de uitdrukking ‘Tijd is Geld’ een doelgerichte en economische invulling heeft gekregen.
Rust ervaren is een voorwaarde om terecht te komen in die speciale tijd van helemaal ergens in opgaan en de tijd vergeten. Deze speciale tijd is noodzakelijk voor het krijgen van nieuwe ideeën, voor het aangaan van veranderingen, voor het ontwikkelen van empathie en in elke pedagogische situatie. In een gloedvol betoog neemt Joke Hermsen ons mee.

Met de nieuwe missie ‘Samen spelen, samen leren en van alles uitproberen’ gaat Huis de B op avontuur. De inhoud van deze middag krijgt in de toekomst verder vorm in de dagelijkse praktijk. Deze bijeenkomst was een mooi en inspirerend startpunt.

Websites:

Huis de B              www.huis-de-b.nl
Judith Stolwijk       judithstolwijk.org
Ellen Emonds         tweemonds.nl
Shelly Newstead    www.commonthreads.org.uk
Joke Hermsen       www.jokehermsen.nl

Auteur:

Joleen Schipper (regioconsulent Springzaad Utrecht)