#95 Zandkastelen – of een zee-aquarium?

Een jubileum

Door Wout Heukelom

Bergen aan Zee, strand Noord. Zaterdag 7 september 2024.

Fantastisch weer. Gezinnen op het strand, voor zee- en zandplezier. Maar er was ook een heel grote familie – die van Springzaad – voor de tiende keer. De eerste keer was in 2015, om samen een mega-zandkasteel te bouwen mét en voor het grote publiek, en de eigen banden aan te halen. En er was ook de zee, met eb en vloed. Dit alles elk jaar weer. En wat doet de vloed met een machtig bouwsel van zand? Houdt het kasteel stand? Of moet bijtijds de Springzaad-vlag gered worden?

Laat die zorgen maar aan kinderen over. Juist op het toppunt van de vloed maken ze snel nog even een extra dijkje of verdiepen ze een geul. Andere kinderen gaan van de opwinding letterlijk meer rondrennen. Of ze staan gewoon met hun blote voeten in het water van het eerder gegraven, maar nu volgelopen, Noordzee-kanaal. En volwassenen zijn extra alert om op het juiste moment nog een sprekende foto te maken.

Maar hoe is het allemaal zo gekomen? In de eerste plaats natuurlijk door het initiatief van Springzaad uit 2015, dat dat eerste jaar meteen een groot succes werd. Een simpel, maar fantastisch idee: een gezin kan alleen maar een gezins-kasteeltje bouwen, maar veel mensen bij elkaar kunnen een mega-kasteel bouwen waar alle strandgangers met bewondering ‘u’ tegen zeggen. Springzaad moet dus veel mensen bij elkaar zien te krijgen om elk jaar in een halve dag een mega-zandkasteel uit het strand te toveren.

Maar zoiets is natuurlijk een gebeurtenis van boeddhistische allure. Wie gaat op een vrije zaterdag in (mogelijk slecht) weer en wind spitten alsof het dagelijks werk is om datzelfde werk in een oogwenk door de vloed vernietigd te zien worden en daarbij nog te juichen ook? Het verlangen van een te maken droom? De vreugde om het gemaakte? Het opgeven van wat – nog maar net – gemaakt is? En daar voldoening aan beleven? Het is een boed­dhistische oefening, zonder de steun van planten- en dierenlevens, die in hun seizoens­wisselingen en levenscycli eigenlijk boeddhistische leraren zijn. Het gaat aan strand Noord alleen maar om zand, zee en jezelf – en om anderen.

Maar is dit niet al te hoogdravend gefilosofeer? Is zo’n zandkastelendag niet gewoon leuk – en meer niet? Niet altijd. Soms gaat het om tóch komen, tóch doorbijten en tóch blijven. Zoals in 2019, toen fikse buien de ochtend nat, guur en koud maakten. De kinderen gingen met hun begeleiders op tijd het strandpaviljoen in om dankzij een lunch weer wat warmer te worden. En wat doen kinderen, als ze weer wat bijgekomen zijn? Naar buiten kijken, en zien dat daar nog steeds de trouwe Springzader Pjotr het kasteel staat te bewaken tegen voorbijgangers en honden. Weer energie genoeg, dus hup, de kinderen weer naar buiten! En de wind ging liggen, de zon ging schijnen en het eind van de dag was toch weer als elk jaar.

Mijn partner Cygnea en ik (wij zijn beiden vanaf het begin betrokken bij Springzaad) hebben vanaf 2015 begrepen dat het doel van de zandkastelendag vooral wordt bereikt met voldoende opkomst. Daarom hebben wij er vanaf 2016 voor gezorgd dat er altijd voldoende mensen waren, dankzij buurtkringen van mensen uit Amsterdam-Osdorp. Leeftijd: van 0 tot boven de 90. Voor de zekerheid kondigden wij in 2019 aan de vooravond aan dat we – ondanks de slechte weersverwachting – toch zouden komen. Oké, zei Springzaad-bestuurder en dag-organisator Pjotr, dan kom ik ook. En zodoende ging het in 2024 om het lustrum van de tiende keer.

Bij deze geschiedenis van tien jaar kwam meer kijken. Enkele ‘spelletjes-oma’s’ uit Osdorp konden vanaf 2023 niet meer mee vanwege fysieke beperkingen. Maar bij het horen van de verhalen van 2024 spraken ze spontaan van heimwee naar de eerdere jaren. Tja, de leeftijd en de cyclus van het leven: kinderen zeggen ‘wanneer weer?’ en ouderen zeggen ‘volgend jaar niet nog een keer?’.

En, wat is het verhaal van 2024? We hadden dit jaar weer ideaal weer. Maar ook het vakwerk van het Oase-netwerk rondom Springzaad was weer duidelijk. Hoveniers weten wel hoe ze (zand)grond moeten verzetten en hoe ze strandzand van alles kunnen laten uitbeelden. Niet alleen een kasteel met echte vierkante kantelen verscheen dit jaar. Er ontstond ook een serie dier-achtigen, waarvan er een of twee best wel een ‘monster’ genoemd mochten worden. Eén monster was veilig opgesloten in het kasteel. Was dit een krokodil of een draak? Maar de walvis was met een beetje fantasie toch echt wel een walvis en had alle vrijheid.

En apart in het zand verschenen ook twee verschillende vissen en een schildpad.

Wat gebeurde er nu op het hoogtepunt van de vloed? De walvis koos het ruime sop en bleef zichtbaar. Maar de twee vissen verdwenen in het water. En uiteindelijk kon ook de schildpad, omringd door water, het ruime sop kiezen.

In de slotgracht kwam water te staan, maar het kasteel bleef behouden, en het monster ín het kasteel bleef gevangen.

Maar de muil van het monster aan de voorkant van het kasteel werd flink verbouwd door de slopende werking van het water. Leerzaam om te zien hoe zee en zand op elkaar inwerken! En ging het deze dag nu om een kasteel of om een zee-aquarium?

Wie had vooraf kunnen bedenken dat het zou (b)lijken dat alles precies volgens een fantastisch draaiboek was aangelegd? Het Oase-netwerk rondom Springzaad weet er meer van ….