Een groene stad
De stad heeft vele uitdagingen, één ervan is het ervaren van groen om de zintuigen van mensen en vooral kinderen te prikkelen om ze zoveel mogelijk natuurervaringen mee te geven. Je kunt je in de stad gemakkelijk overweldigd voelen door de hoeveelheid mensen en gebouwen, het aanbod aan vermaak en vertier in de vorm van winkels en terrasjes, ook al geniet je aan de andere kant van de pracht aan historie of de veelheid aan activiteiten. Bij overprikkeling is het fijn om je te richten op dat wat je de verbinding teruggeeft met jezelf, namelijk de natuur.
Zoeken naar de aanwezigheid van natuur maakt je er bewust van dat natuur dichtbij je is, ze wandelt met je mee. Je vindt haar onmiddellijk in de bomen waar de geur van bloesem naar je toe waait en als je geluk hebt, kun je even later al lindebloesem plukken voor je eerste kopje natuurthee die avond.
Door om je heen te kijken, even stil te staan en gericht te zoeken vind je natuur in de klimplanten langs de muren, zie je natuur in de klokjesbloem die zich genesteld heeft bij het trapje naast de ingang van een woonhuis en al bloeit door de warmte van de stenen. Hoor je natuur door de vogels die in de oude bomen op een binnenplaats leven en beleef je natuur als je langs klimop loopt die tegen de oude muren omhoog groeit terwijl er een koolmeesje in scharrelt op zoek naar voedsel. Het zijn de eerste handreikingen van de natuur zelf, diezelfde natuur die je daarna meeneemt aan de hand naar meer groen in de stad.
Te midden van de stadse drukte met voorbijrijdend verkeer en voort slenterende mensenmassa’s, is daar toch steeds een klein of soms iets groter moment van natuur, een aanwezigheid van groen te midden van steen, een zachte aanraking van levende bladeren of een geur van bloemen die langs drijft, en soms is het eenvoudig een wilde plant die zich tussen de voegen van de stenen heeft genesteld.
Zoeken naar natuur in de stad wordt zomaar een interessante speurtocht naar de eeuwenoude verbinding van de mens en de natuur, aanwezig, maar bij tijden zo onzichtbaar. Maar het is niet alleen dat, het is ook nog meer een innerlijke behoefte om de verbinding te blijven voelen in jezelf omdat, als dit je dagelijkse wereld is, je zo gemakkelijk het contact kwijt zou kunnen raken met de natuur en het je kan vervreemden van dat wat zo wezenlijk aanwezig zou behoren te zijn in je leven als natuur.
Er zijn in de stad veel aanwijzingen te vinden dat de mens vanuit de historie een relatie heeft met de natuur. De natuur behoorde tot het leven, was overal aanwezig en mensen deelden hun bestaan nog in volgens het natuurlijke ritme. Je vindt het terug in bouwwerken en versieringen, op eeuwenoude gebouwen, maar ook op moderne hedendaagse nieuwbouw. Je kunt natuur ontwaren op met bloemkelken versierde brugsteunen, smeedijzeren lantaarnpalen waar ranken omheen slingeren, gebeeldhouwde sculpturen in blad- en bloemvorm, op muren zijn bij tijden gedecoreerde huisnummerplaatjes waar rankmotieven in verwerkt zijn bevestigd, smeedijzeren bloemen als balkonstijlen en gedecoreerde tegeltjes op Jugendstil huizen. Het geeft je de erkenning dat de natuur nooit ver weg is, wij zijn het die ons heden ten dage weg laten voeren.
De stad neemt je steeds weer mee langs eeuwenoude plaatsen, culturele plekken waar de historie nog voelbaar is, maar waar je bij tijden overprikkeld raakt door de hoeveelheid mensen die er ook lopen en het aanbod van spullen die je niet echt nodig hebt. En toch, daar, tussen het steen, onder je, naast je, boven je aanwezig, zie je de natuur in flarden terug, kleine snippertjes natuur, eenzame stukjes opgeschoten groen op een bouwplaats, opschietend onkruid tussen de stenen, tegeltuintjes in smalle straatjes, klimrozen langs een balkon, grasveldjes met bloemenranden, oude bomen bij kerken, een parkje te midden van de gebouwen, een vrij toegankelijke buurttuin met bankjes te midden van bloemen of een wilde bloemenweide midden in een hof. Met een beetje geluk kun je er van plukken, er aan ruiken, blad of vrucht verzamelen, maar er vooral van genieten doordat het er is.
Wilde, woeste, stille natuur is ver te zoeken in de stad, maar ondertussen is er wel groen tussen de stenen te vinden, soms zelfs letterlijk groeiend op de oude muren, waarvan je je afvraagt waar de wortel zich vestigt en hoe het plantje zijn voedsel krijgt, hoe deze plek in eerste instantie alleen al herkend werd als potentiële groeiplaats door het zaad dat daar achterbleef. Het is ontroerend om te zien hoe plantjes kans zien om hun leven te starten, te leven en te overleven op zulke schrale plekken, met hun wortels geklemd tussen steen en cement, elk druppeltje regenwater opzuigend dat er valt, zich hechtend aan de ondoordringbare steen en toch groeiend en bloeiend. Het getuigt van een groot aanpassingsvermogen om te kunnen leven te midden van steen en mensendrukte, waar hoegenaamd geen plek is voor natuur, om daar toch je nest te bouwen en je jongen groot te brengen, zoals de meerkoet te midden van de rondvaartboten, de duif die nestelt op de klokkentoren en zoals het zaad van klaproos, vlinderstruik, grassen en esdoorn meewaait met de wind en wortel schiet te midden van muren en vele voeten. In de rafelrandjes pakt het de kans om te groeien, gebruik makend van de omstandigheid zoals die zich aanbiedt.
Op een oud dakje van leisteentjes kun je varentjes zien groeien, naast een granieten trap heeft zich een vlinderstruik genesteld, zijn ranke takken uitspreidend over de treden, op een muur heeft zich een algemeen onkruid gevestigd. Hoe meer je kijkt hoe meer je ziet. Al wandelend geeft het je een constante stroom van groene geluksmomentjes. Deze stadse groenmomentjes maken de stad leefbaar, minder versteend, meer levend en ademend en geven daarmee ook de gelegenheid om zelf dieper te ademen. Het is mooi om dit met kinderen te benoemen, aan te wijzen, mee naar toe te nemen, aandacht te geven op het moment zelf dat je voeten ernaast staan.
Naast al die toevallige natuur zijn speciaal aangelegde plekken nodig om de verbinding te kunnen maken en te blijven voelen met natuur. Als deze er zijn worden ze ook massaal bezocht door gezinnen en ieder die zich even terug wil trekken uit de drukte om de rust te voelen die natuur nu eenmaal geeft. Parken en kleine groene speelplekken waar volop bloemen bloeien, open plekjes die benut worden om er groen aan te planten in plaats van vol te bouwen of te bestraten, smalle groenstroken te midden van huizen als verbindingszone, het worden ontmoetingsplekken waar op de bankjes genoten wordt van het aanwezige groen, kinderen kunnen spelen op een rustige en veilige plek en de mogelijkheid geboden wordt om je voor even te verbinden met natuur.
Het kan niet ontkend worden na zovele onderzoeken en ervaringen dat natuur en leven te midden van groen de mentale gezondheid van mensen en kinderen bevordert, dat de fysieke gezondheid gestimuleerd wordt als er meer aantrekkelijke groene plekken zijn omdat mensen en kinderen dan bijna vanzelfsprekend meer gaan bewegen. Mentaal merk je dat zelf aan den lijve door je in de stad op te trekken aan het groen dat je ontmoet, het bewust op te zoeken door plekken als een hof of buurttuin te bezoeken, pauzemomenten op een bankje onder een boom of in een parkje te verkiezen boven een terras, even stil te staan bij het water waar de jonge meerkoeten al piepend achter hun ouders aan zwemmen, die onder water hun voedsel opduiken en het in hun snaveltjes stoppen.
Groen is nodig om je op te laden, momenten van stilte te ervaren, verbinding, bezieling tussen het steen. Het zal nooit de intense ervaring geven van natuur in het groot, de bij tijden overweldigende ervaring die natuur kan geven als je erdoor omringd bent, maar natuur in de vorm van kleine groen-momentjes zijn ook zo waardevol te midden van steen en drukte en geven je misschien op dat moment precies wat je nodig hebt. Voor kinderen in de stad de dagelijkse manier om in contact te komen met natuurlijkheden als bomen, planten, dieren, het geeft ruimte voor spel en ontdekken, het geeft kansen om je te verbinden zodat kinderen opgroeien in verbondenheid met natuur.
Door bewust letterlijk en figuurlijk stil te staan bij natuur, je zintuigen wijd open te zetten op zoek naar geurbelevingen, esthetische momentjes van kleur en vorm, oplettend te zijn waar natuur je vergezelt, kun je je ook in de stad verwonderen over de grootse schoonheid van de natuur. Door deze groene plekjes zal de stad je niet meer zo gauw overprikkelen, maar krijg je steeds verwondermomentjes bij het zien van een plantje op een bijzondere plek, een geluksgevoel bij een prachtige bloem, een stiltemoment bij het observeren van een vogel en blijf je constant in verbinding met de natuur. Wij allemaal zijn immers natuur, voor eeuwig verbonden.
Door: Ity Busstra
