Publicaties

Moestuinieren met kinderen

Marianne van Lier Willy Leufgen

• Het is wetenschappelijk aangetoond: moestuinieren draagt bij aan een positieve houding van kinderen tegenover gezond voedsel. Het zelfgekweekte worteltje en radijsje wil je natuurlijk ook wel eens proeven! Tuinieren doe je met hoofd, hart en handen. Een geweldige belevenis voor de hele klas om het hele proces van zaaien tot oogsten tot een smakelijk einde te brengen!
• brochure-moestuinen-jle

Groen schoolplein voor speciale kinderen

Ilse Vonder

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (juni 2014, jaargang 41, nr. 10) (2007)
• Ook voor kinderen met speciale zorgvragen is spelen in een natuurrijke omgeving goed. In een natuurrijk speellandschap voelen ook zij zich veiliger en uigedaagd tot gevarieerd spel. Er zijn in Nederland inmiddels enkele voorbeelden van scholen voor speciaal onderwijs die hun schoolplein hebben vergroend. Ilse Vonder schreef er bijgaand artikel over. N.B. Ilse Vonder is mede-auteur van het boek 'Allemaal Spelen!', natuurlijk spelen voor kinderen met en zonder beperking.
• 41-10-vonder-schoolplein

Het Speelhof Hoogerzael

Machteld Klees

• verschenen in Oase (4-2013, blz. 18-19) (2007)
• Soms kom je op een plek waarvan je eigenlijk wilt dat die vlakbij je huis ligt. Zoʼn plek is Het Speelhof Hoogerzael in Middelburg. De
  combinatie van kindertuinen, een waterspeelplaats geschikt voor jonge kinderen en hun ouders maar ook plekken waar grotere kinderen hutten kunnen bouwen en waterbeestjes vangen binnen handbereik!
• hoogerzael-oase-4-2014

Risicovol spelen op het schoolplein?

Martin van Rooijen

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (Januari 2014) (2007)
• In het vakblad voor onderwijs en kinderopvang De Wereld van het Jonge Kind (www.hjk-online.nl) is in januari 2014 het artikel Risicovol spelen op het schoolplein? verschenen. Hierin wordt de meerwaarde van risico en uitdaging van het buitenspelen beschreven en hoe je kinderen hierbij kunt begeleiden en faciliteren.
  Auteur van dit artikel is Martin van Rooijen, pedagoog en onderzoeker. Hij doet onderzoek naar het belang van het (risicovol) buitenspelen om daarmee een bijdrage te leveren aan de verbetering van de praktijk van het spelende kind en komt graag in contact met anderen hierover. Ook geeft hij presentaties en workshops over dit onderwerp aan professionals, ouders en kinderen. Contactgegevens: martin.vanrooijen@planet.nl, 06-81318605, @RisicovolSpelen.
• artikel-hjk-januari-2014-risicovol-spelen-op-het-schoolplein-martin-van-rooijen

Spelen met risico's 2

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (oktober 2013) (2007)
• Doe je kinderen niet tekort door teveel bescherming? Het gaat om gezonde risico's in een wereld waarin risico's niet uit te bannen zijn. Hoe ga je daarmee dan om, als opvoeder en als kind?
• s-2--grenzen-van-bescherming

Een rijke en boeiende buitenspelomgeving/Alies Zaal

Alies Zaal

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (2007)
• Naast de Prins Bernardschool in Ermelo is een boeiende ontdektuin ontstaan. Alies Zaal, leerkracht groep 1/2 beschrijft hoe het daartoe is gekomen en wat er nu allemaal te beleven valt.
• jrg40-februari2013-zaal-eenrijkeenboeiendebuitenspelomgeving1

IJslanders in Holland!

Marianne van Lier

• verschenen in Oase (zomer 2013) (2007)
• Van 27 april tot 1 mei 2012 waren 18 IJslandse kleuterleidsters op excursie in Nederland. De directeur van de school, Inga Maria Ingvarsdottir was vorig jaar mei op een internationale conferentie over speelnatuur in Reykjavik zo enthousiast geworden dat ze zelf ook begon te dromen over een groen schoolplein. Ook in IJsland gaan de kinderen steeds minder naar buiten en zitten ze steeds liever met hun digitale speelgoed binnenshuis en bewegen ze te weinig.
• ijslanders-2012_2

Tiengemeten: speelnatuur in wording

Sigrun Lobst

• verschenen in Oase (zomer 2012) (2007)
• Dit is een bewerking van het weblog dat ontwerper Sigrun Lobst tijdens de aanleg van Speelnatuur Tiengemeten bijhield. De fragmenten van dit blog laten de vele verschillende werkzaamheden zien, de verrassingen en het plezier als het Ê»platteʼ ontwerp steeds meer verandert in een tastbaar, speelbaar landschap. De volledige tekst is te vinden op:
  http://www.natuurmonumenten.nl/content/sigrun-lobst-ontwerpstervan-het-natuurspeelterrein-optiengemeten?page=2
• tiengemeten-12_2

Jong geleerd, oud gedaan

Ity Busstra

• verschenen in Oase (zomer 2013) (2007)
• Ra ra, wat loopt daar in het gras? Wat kruipt daar in het zand? Wat spettert daar in de waterplas? Het is geen kevertje, regenworm of vogeltje. Er loopt, kruipt en spettert een lief klein volkje dat buiten van alles komt beleven want elke dag van het jaar is het buiten spannend.
• jong-geleerd-2013_2

Alex Oberholzer (1938-2012)

Marianne van Lier, Willy Leufgen

• verschenen in Oase (lente 2013) (2007)
• Op 31 oktober 2012 is in Solothurn (Zwitserland) Alex Oberholzer overleden. Een man waaraan Stichting Oase en Springzaad, maar ook wij persoonlijk heel veel te danken hebben.
• alex-oberholzer-2013_1

Groen Gent - een kralensnoer van parken en speelnatuur

Evelyne Fiers

• verschenen in Oase (herfst 2012) (2007)
• In Gent zijn heel wat verrassende, natuurrijke plekjes te ontdekken die via aangename fietsroutes met elkaar verbonden zijn. Openbaar groen krijgt een ecologische invulling en ook particulieren worden via allerlei acties aangezet om zelf ecologisch te gaan tuinieren. Sinds kort wordt ook expliciet voor speelnatuur gekozen.
• gent-2012_3

Aandacht als morele en spirituele houding.

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (125, jan. 2011, p. 14-16) (2007)
• Aandacht is attent zijn, is een aandachtige, zorgvuldige, zorgzame wijze van omgaan met de dingen
• aandacht-als-morele-en-spirituele-houding

Aandachtig leren, aandacht leren: leren in een snelvuurcultuur.

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (124, nov. 2010, p. 10- 13) (2007)
• Een kritiek op ‘multitasking’ en een pleidooi voor ‘diep leren’. De school moet bovendien de kinderen zo goed mogelijk leren omgaan met nieuwe media en vooral ook met de tijd.
• aandachtig-leren-aandacht-leren

Spelen met risico's 1

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (De Wereld van het Jonge Kind, jrg. 41, nr. 1 (sept. 2013), p. 4-7) (2007)
• Dit is het eerste van een tweeluik van artikelen over het (leren) omgaan met risico's bij het buitenspel. Wat zijn de kenmerken van risico's, zoals beleefd door kinderen? Is iets werkelijk gevaarlijk, of beleven we het als volwassenen alleen zo?
• s-1--wat-is-gevaarlijk

Ravottuh

Ian Mostert

• verschenen in Oase (zomer 2013) (2007)
• Ravottuh wil kinderen laten klimmen, klauteren, rollen, springen, slepen, beleven, vies worden, bouwen, voelen, stapelen, wroeten, scharrelen, met water spelen, verbazen. Kinderen bouwen zo aan zelfvertrouwen, bewegen meer, leren omgaan met risicoʼs en maken spelenderwijs kennis met de natuur. Maar hoe doe je dat middenin Rotterdam?
• ravottuh

De Slochter dorpsrandparken: voor bewoners, door bewoners

Klaas Kiewiet

• verschenen in Oase (herfst 2012) (2007)
• Zeg Slochteren en haast iedereen denkt aan aardgas, toch is er meer te beleven. Gemeente Slochteren bestaat uit 14 dorpen, waaronder drie grotere kernen. Afgelopen jaren zijn er interessante dorpsrandprojecten tot stand gekomen waarbij ecologisch beheer, betrokken bewoners en een actieve gemeente tot groene pareltjes hebben geleid. Speelnatuurplekken spelen in de parken een prominente rol!
• slochteren-2012_3

Adopteer een boom - kleuters: artikel

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (september 2006) (2007)
• Een overzichtsartikel over het waarom en hoe van het met kleuters adopteren van een boom het jaar rond.
• adopteer-een-boom-kleuters

Adopteer een boom - kleuters: katern 'spelend leren'

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (september 2006) (2007)
• Praktische handleiding voor leerkrachten. Per seizoen worden mogelijke activiteiten besproken.
• adopteer-een-boom--katern-kleuters

Wat doen jullie aan natuur (2) Peter Petersen, de natuur en wij

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (Mei 2004) (2007)
• Een meer beschouwend artikel over de visie van Peter Petersen, de vader van het Jenaplan. Een visie die verrassend actueel is. Petersen legt de nadruk op de ervaring van gemeenschap, ook met de natuur, op ontmoeting en dialoog. Dergelijke ontmoetingen hebben een grote vormende waarde. Er is niet alleen sprake van leren over ecologie, maar ook en vooral een ecologische benadering van het leren, door middel van krachtige leeromgevingen. In het artikel worden ook verbindingen gelegd met eigentijdse visies op de natuur en hun invloed op het onderwijs. Het artikel begint met beelden uit de praktijk van de door Petersen gestichte en geleide proefschool aan de Universiteit van Jena, de eerste en originele Jenaplanschool.
• wat-doen-jullie-aan-natuur-2

Wat doe jullie aan natuur? (1) Natuur als een centraal gegeven in een Jenaplanschool

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (maart 2004) (2007)
• Centraal in dit artikel staan de basisprincipes van het Jenaplanonderwijs, die trouwens ook voor veel scholen die zich geen Jenaplanschool noemen herkend en voor hun school erkend kunnen worden. De praktische consequenties van deze uitgangspunten worden beschreven, soms zeer gedetailleerd. Het artikel kan ook van achteren naar voren worden gelezen: van de praktijkaanwijzingen naar de uitgangspunten
• wat-doen-jullie-aan-natuur-2

Jeugd, natuur en duurzaam Amersfoort

Kees Both

• Aan de hand van enkele stellingen wordt betoogd dat aandacht voor natuur voor kinderen in de stad, duurzame ontwikkeling en een kindvriendelijke stad samengaat. De laatste stelling luidt: 'Wat goed is voor kinderen is goed voor de stad en is goed voor een gezonde planeet'.
• jeugd-natuur-en-duurzaam-amersfoort-3

Spelen in de tuin en daarbuiten: eindeloze mogelijkheden

Hans Carlier

• verschenen in Oase (Winter 2011) (2007)
• Dankzij deze buiten-brainstorm hoeven kinderen nooit meer te roepen: 'ik weet niet wat ik moet doen'. De mogelijkheden om buiten bezig te zijn, in elk seizoen zijn eindeloos, kijk en probeer maar.
• carlier

De Buitenklas, een bijzonder natuur-onderwijsproject

Laura Minderhoud

• verschenen in Oase (Herfst 2011) (2007)
• “Elke dag kijk ik uit op de vijver. Ik kan me niet meer voorstellen hoe het daarvoor was. Het is lekker licht in de klas en het uitzicht op de vijver is voor de kinderen en mezelf altijd weer genieten. Bij het maken van de weektaak gaan er regelmatig leerlingen bij de vijver zitten werken. Vanuit mijn klaslokaal kan ik hen, net als de kinderen die binnen werken, goed volgen. Het feit dat ze buiten mogen werken is voor sommige kinderen net datgene wat ze nodig hebben om goed en geconcentreerd aan het werk te kunnen blijven”.
• 11_kopie

Laat ze buiten spelen!

Kees Both

• verschenen in Notities/inleidingen (april 2011) (2007)
• Inleiding op de studiemiddag rond de presentatie van het boek "Laat ze buiten spelen", Tilburg, 21 april 2011
• laat_ze_buiten_spelen-inleiding_op_een_studiemiddag

Fluitjes maken!

Machteld Klees, Johan Heirman

• verschenen in Oase (zomer 2011) (2007)
• Spelen met natuurlijk materiaal is leuk voor jong en oud. Het voorjaar leent zich prima voor het maken van fluitjes. Te gebruiken als afwisseling tijdens een wandeling (het jaagt wild doeltreffend weg) of op een rustig moment in de tuin. Groot is de trots als het lukt om er geluid uit te krijgen.
• fluitjes_maken_zomer_2011_kopie

Ruimte als kwaliteit - werkwijzer voor zelfevaluatie

Kees Both

• verschenen in Notities/inleidingen (2007)
• Bij deze werkwijzer hoort het katern: RUIMTE ALS KWALITEIT: Informatie ten hoeve van zelfevaluatie van Jenaplanscholen
  De enkele literatuurverwijzingen in deze werkwijzer verwijzen ook naar de lijst van bronnen in het katern.
• ruimte_als_kwaliteit-werkwijzer

Ruimte als kwaliteit - Informatie t.b.v. zelfevaluatie van Jenaplanscholen

Kees Both

• verschenen in Notities/inleidingen (2007)
• Waar het in dit katern om gaat
  De ruimte als leef-leeromgeving van een school vraagt regelmatig om gerichte en kritische aandacht. De ruimte ‘is er altijd’ en wordt daardoor al gauw zo vanzelfsprekend, dat de aandacht ervoor gemakkelijk verslapt.
  Deze tekst valt uiteen in twee delen:
  1. Achtergrondinformatie, waarin de verschillende bouwstenen voor deel twee geïntroduceerd worden.
  2. Geschreven beelden, soms aangevuld met lijstjes van kenmerken, waaraan de eigen situatie gespiegeld kan worden, voor respectievelijk: schoolgebouw en schoolterrein als geheel, de binnenruimte breed bezien, schoolwoonkamers en het schoolterrein meer specifiek bekeken.
• ruimte_als_kwaliteit-informatie_voor_zelfevaluatie

Leve de verscheidenheid - Zorgen voor biodiversiteit

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (mei 2012, blz. 31-33) (2007)
• "Wel eens over de Grote bladsnijder gehoord? En er een gezien? Of de Witbaardzandbij? Een school kan de onderwijsmaterialen van 'Het jaar van de bij' bestellen om dat te weten te komen. Er gaat dan een wereld open, voor kinderen en hun groepsleiders, namelijk de wereld van de bijen. Bovendien kan je deze dieren een handje helpen. Een ideaal thema voor wereldorientatie dus. En als het dit schooljaar niet meer in te passen is: bestel dan vooral de materialen. Dan maak je in 2013 je eigen 'Jaar van de bij'. Hierbij een bijdrage over biodiversiteit, met de bijen als voorbeeld."
• zorgen_voor_biodiversiteit

Gezonde scholen rukken op

Dr. Hein van Bohemen

• verschenen in Edepot WUR (September 2011) (2007)
• Het duurzaam ontwerpen van schoolgebouwen neemt toe. In dit artikel legt de auteur het accent op het ontwerp, de inrichting, het beheer en onderhoud van groene daken en groene gevels die ook een rol kunnen vervullen bij de opvoeding en het onderwijs.
• 176308

Natuurbeleving een verzamelrecensie

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (mei 2011) (2007)
• In deze recensie worden verschillende uitgaves behandeld over het thema 'natuurbeleving'. Opdrachten die je met kinderen kunt doen in de 'echte' natuur, zijn vaak ook voor volwassenen nog leuk! Bij elkaar worden in de verschillende publicaties honderden ideeen voor activiteiten gegeven.
• natuurbeleving_een_verzamelrecentie

Het spoor laat buurtinitiatief ontsporen

Harrie Wagemakers Maria Evelein

• verschenen in Oase (herfst 2006) (2007)
• Poetisch verhaal over een prachtige, verborgen buurt- en kindertuin langs de spoorlijn in Utrecht, bedreigd door uitbreidingsplannen van onze 'mobiliteitsdrang'.
• wilgenhof_utrecht

Hoe een simpel grasveld een woeste weide werd

Ellen van der Hoek, Jenny van Herreweegen

• verschenen in Oase (winter 2005) (2007)
• Het simpel grasveld bevond zich op het terrein van het natuureducatie centrum De Hooizolder in het Zuidhollandse Sliedrecht en was onderdeel van een kinderboerderij. Heerlijk om te lezen hoe een weiland kan veranderen in een boeiend, spannend speel- en leerlandschap.
• woeste_weide

De Prettige Wildernis

Els Huigens, Jean-Francois Van den Abeele

• verschenen in Oase (herfst 2006) (2007)
• Beschrijving van een park in wording in de Gentse deelgemeente Sint-Amandsberg dat gegroeid is met de bewoners van de buurt. Een groep gedreven buurtbewoners die zich ooit verenigden in een actiegroep om de bestaande groenzone op een vml. vuilstort als ecologisch park te helpen bewaren. Een buurt waar ontmoeting centraal staat. En die even gedreven vakmensen vonden om met hen hun dromen te realiseren, o.a. een bijzondere natuurspeeltuin.
• prettige_wildernis

De kracht van herhaling en continuiteit

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (september 2005) (2007)
• In het onderwijs is interesse voor iets uitgangspunt voor het nader onderzoeken daarvan. Interesse is echter niet alleen startpunt voor leren en onderwijzen, maar kan ook resultaat van onderwijs zijn. Die interesse kan bijvoorbeeld gewekt worden door aandacht te geven aan cyclische veranderingen in de natuur, zoals seizoensveranderingen. In opeenvolgende jaren kunnen dezelfde veranderingen bestudeerd worden. Dat geeft herkenning en verdieping en is toch nooit helemaal hetzelfde. In dit artikel wordt een lijst van dergelijke activiteiten gegeven en wordt een daarvan uitvoerig beschreven: het karteren van zingende vogels in een beperkt gebied in de lente. Een complexe activiteit, die de potentie heeft voor krachtig leren.
• de_kracht_van_herhaling_en_continuiteit

Adopteer een boom - middenbouw 2: activiteiten per seizoen

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (november 2007) (2007)
• Doekatern, beschrijft activiteiten per seizoen.
• adopteer_een_boom-middenbouw_2

Adopteer een boom - middenbouw 1: Jaaroverzicht

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (september 2007) (2007)
• Doekatern, passend bij de artikelen 'Adopteer een boom' en 'Spelend leren' (De Wereld van het Jonge Kind, 2006)
• adopteer_een_boom-middenbouw_1

Werken aan een klein paradijs

Marc Veekamp, Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (november 2009) (2007)
• Het proces van de ontwikkeling van de in een eerder artikel geportretteerde 'ontdektuin' wordt beschreven. Dat gebeurt aan de hand van de fasen in deze ontwikkeling. Per fase worden aandachtspunten beschreven, maar ook mogelijke valkuilen. De tuin werd geleidelijk gerealiseerd in werkdagen met ouders. Een hovenier was daarbij begeleider. Tenslotte wordt de financiële kant van de ontwikkeling van deze tuin uit de doeken gedaan.
• werken_aan_een_klein_paradijs

Een klein paradijs

Marc Veekamp, Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (oktober 2009) (2007)
• Een portret in woord en (een beetje ook) in beeld van de 'ontdektuin' van een school. Allereerst hoe de tuin er uit ziet en welke elementen daar te vinden zijn op een verhoudingsgewijs klein oppervlak. Enkele leerkrachten komen aan het woord en vertellen over hun beleving van de tuin. Tenslotte wordt het leerproces van team en ouders beschreven bij het gebruik van de tuin, in het bijzonder van het moestuingedeelte.
• een_klein_paradijs

Natuurgerichte intelligentie

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (november 2008) (2007)
• De Amerikaanse psycholoog Howard Gardner gaat er vanuit dat en niet een soort intelligentie bestaat die samenvalt met wat het IQ genoemd wordt, maar dat er verschillende soorten intelligentie of 'talenten' bestaan. Hij beschreef acht van zulke 'intelligenties'. Een daarvan is 'natuurgerichte intelligentie'. Kinderen die daarmee begiftigd zijn hebben een onderzoekende houding ten aanzien van de natuur. Deze richt zich op de verscheidenheid in de natuur en het zoeken van patronen in de werking van de natuur. Aan de hand van een checklist van 23 punten kunnen scholen nadenken over de vraag in hoeverre natuurgerichte intelligentie bij hen tot zijn recht komt.
• natuurgerichte_intelligentie

Levend leren

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (november 2007) (2007)
• Levend leren is leren over de echte wereld, voor de echte wereld en daarom ook in de echte wereld. Een school moet daarbij ook mogelijkheden scheppen voor informeel, speels, zelfgeorganiseerd leren, naast het gerichte, formele leren. Enkele voorbeelden daarvan worden in het artikel beschreven, zoals in bomen klimmen, eetbare wilde planten zoeken en als voedsel bereiden, hutten bouwen, op de boerderij werken, spelen met water. De leefsituatie van kinderen wat betreft mogelijkheden voor dergelijke vormen van informeel leren verandert sterk, c.q. verarmt. Dat vereist een verandering van de rol van de school: die moeten dergelijke mogelijkheden wel scheppen.
• levend_leren

De kwaliteit van de natuur

Tonneke Bekkers

• verschenen in Management kinderopvang (november 2009) (2007)
• Tonneke Bekkers geeft in dit artikel een pedagogische visie waarin natuurbeleving centraal staat. Ze biedt kinderopvangorganisaties nieuwe kansen om kwaliteitsverbetering mogelijk te maken. Deze visie moet dan wel consequent doorgevoerd worden bij de inrichting van de binnen- en buitenruimte, de keuze van materialen en het aanbod natuuractiviteiten.
• kwaliteit_van_den_atuur_uit_management_kinderopvang_november2009

2 aan 2

Jan van Schaik, Wouter van Santen

• verschenen in Oase (lente 2008) (2007)
• Over de aanleg van een natuurlijke speelplaats bij BSO 2 aan 2 in Den Haag. Een spectaculaire metamorfose van een heel saai speelterrein in een binnenhof tot een zeer afwisselende, natuurrijke en spannende buitenruimte met enkele verrassende elementen, zoals een glijboom uit een oude appelboom, een mooie houten schuur met vegetatiedak en gedurfde vormen, een waterbaan van oude tegels etc. Een mooi leerproces ook van een creatieve hovenier en een (wilgen)kunstenaar.
• 2_aan_2

Duurzame landschappen voor kinderen. Samenvatting van en reflectie op 'The systainable landscape', van Susan Herrington.

Kees Both

• verschenen in Notities/inleidingen (2007)
• Voor kinderen ontworpen landschappen tonen:
  -hoe over de omgang met de natuur wordt gedacht;
  -welke waarden over de omgang met de natuur op volgende generaties worden overgedragen.
  Bij scholen, kinderdagverblijven, etc. worden steeds vaker natuurrijke landschappen voor kinderen worden in toenemende mate ontwikkeld. Het zijn belangrijke middelen voor een opvoeding tot een natuurbetrokken bestaan. Informeel leren door spel en formeel leren komen hier beide aan bod.
  Dit document doet verslag van het leerproces van een ontwerper. Samen met anderen ontwerpt zij tuinen bij scholen en centra voor kinderopvang, op de schaal van de enkele instelling en als 'master plan' voor een hele groep scholen. Het verslag culmineert in een internationale ontwerpwedstrijd voor enkele scholen in een park dat deel uitmaakt van een ecologische wijk. Het verhaal biedt vele praktische tips, maar ontwikkelt vooral een visie op het ontwerpen van natuurrijke plekken voor kinderen. Het levert bouwstenen voor de conceptontwikkeling ten behoeve van de ontwikkeling van zulke plekken.
• duurzame_landschappen_voor_kinderen_samenvatting_van_en_reflectie_op_the_systainable_landscape_van_susan_herrington

Bekijk de wereld eens met de ogen van een kind

Ity Busstra

• verschenen in Oase (lente 2007) (2007)
• Mooi verhaal over een natuurlijke droom-, speel- en ontdektuin rondom een oude boerderij met een kinderatelier aan de rand van Dedemsvaart: De Kleine Tuinman. Kinderen kunnen hier naar hartelust spelen op een 'wild landje'.
• de_kleinetuinman

Schaukelfee und Klettermax

Josien Penraat

• verschenen in Oase (juni 2009) (2007)
• In mei 2009 gaf de natuur- en bewegingspedagoge Alexandra Schwarzer de cursus 'Schaukelfee und Klettermax' - hoe maak je van touwen tijdelijke speelconstructies. De eendaagse cursus werdgegeven op het terrein van de Speeldernis in Rotterdam.
• 09

Kinderen kleien zich naar ons voorbeeld

Gerwine Wuring

• verschenen in EigenAardig (nr 35 - maart 2006, Aarde Netwerk Aarde, Milieu & Spiritualiteit) (2007)
• Pleidooi om in de natuur- en milieu-educatie meer aandacht te schenken aan de houding van volwassenen in hun relatie met de natuur. In het belang van de kinderen waarmee ze werken. Immers onze onbewuste overtuigingen, onze innerlijke natuur en onze niet uitgesproken boodschappen ten aanzien van de natuur, daarover leren de kinderen het meest. Ondanks al onze goede bedoelingen om hen meer speelruimte te geven in de natuur, mogen wij niet op hen afschuiven wat we zelf zo moeilijk voor elkaar kunnen krijgen. Namelijk ons wezenlijk en diep van binnen verbonden te weten met de natuur en daar naar te handelen.
• kinderen_kleien_zich_naar_ons_voorbeeld

Buiten spel met losse dingen

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (mei 2008) (2007)
• In de wereld van de landschapsarchitecten spreekt men wel van een 'theory of loose parts' - een theorie van losse dingen. Losse dingen - zoals bladeren, takken, stenen - zijn gemakkelijk en op vele wijzen te hanteren en te combineren en stimuleren daardoor de creativiteit meer dan statische structuren. Dat geldt ook van materialen als grond/zand, die gemakkelijk te vormen en in combinatie met andere dingen te gebruiken zijn. Dat geldt ook voor water.
  Deze theorie wordt beschreven voor de buitenruimte van een school: onder andere het maken van 'heksensoep' en mandala's en het bouwen van een prehistorisch huis.
• buiten_spel_met_losse_dingen

De boom in

Paul Janssen, Kees Both, Josine van den Boogaard

• verschenen in Groen (september 2008) (2007)
• Een pleidooi voor levende klimbomen voor kinderen in de stad vanuit drie perspectieven:
  Pedagogisch - Het klimmen in bomen levert belangrijke ontwikkelingsstimulansen voor kinderen, waaronder het verwerven van durf en doorzettingsvermogen en andere 'life skills', aandachtig en veelzijdig bewegen, een boom op een intieme wijze leren kennen, het genieten van het bovenin een boom zitten.
  Ecologisch en boomtechnisch - De vorm van de boom en een lage takinzet zijn van belang, maar ook de plaatsen waar de geschikte bomen staan. In het bijzonder bosplantsoen geeft veel mogelijkheden, voor het spel van kinderen en om goede klimbomen te laten ontwikkelen. Er wordt een lijst van geschikte bomen en aanwijzingen voor snoeien gegeven.
  Aansprakelijkheid en veiligheid - de verantwoordelijkheid van beheerders en opvoeders, evenals de juridische kant worden uitvoerig besproken. Natuurlijke, levende bomen vallen buiten het Warenbesluit Attractie- en Speeltoestellen, maar er is wel een zorgplicht.
  Het artikel wordt besloten met aanbevelingen, een kliminstructie voor kinderen en een literatuurlijst.
• de_boom_in

Buitenspelen is ook bewegen

Kees Both, Josine van den Boogaard

• verschenen in Pedagogiek in Praktijk (september 2008) (2007)
• Kinderen moeten meer bewegen, onder andere om overgewicht tegen te gaan. Daarbij wordt deelname aan de georganiseerde sport meestal als belangrijkste remedie gezien, waaronder samenwerking van scholen en sportverenigingen. Maar sportdeelname is niet voor alle kinderen een passende preventiemaatregel. Een bredere, minder verkokerde benadering is nodig: het bevorderen van veelzijdig bewegen, met name door uitdagen tot buitenspel. Het mogelijk maken daarvan door zorg voor een bewegingsrijke leefomgeving is een belangrijke pedagogische opgave. De Speeldernis in Rotterdam is een inspirerend voorbeeld van zo'n bewegingsrijke leefomgeving..
• buitenspelen_is_ook_bewegen

Genieten in de schooltuin

Jos Korsten

• verschenen in Oase (herfst 2008) (2007)
• (...) 'Eigenlijk kun je gerust stellen, aan het eind van een jarenlang proces, dat de schooltuin nu echt leeft. Er gebeurt regelmatig van alles. Er worden dingen gemaakt, onderzocht en vastgelegd, er wordt gevierd en van kunst genoten, er wordt onderhoud
  gepleegd en verzorgd, er wordt gespeeld en samen beleefd, er vinden ontmoetingen plaats en er is verwondering. Wat wil je nog meer?
  Als dát geen genieten is voor een jeugd, die verder dan ooit van de natuur afstaat? Het is meer dan de moeite waard om ze daar weer naar terug te brengen!' (Jos Korsten, NME coordinator en leerkracht van groep 8, basisschool 't Kiemveld, Den Dungen, N. Br.)
• genieten_in_de_schooltuin

Wilde mogelijkheden: het beheer van speelnatuur

Paul Janssen, Kees Both

• verschenen in Groen (januari 2008) (2007)
• Kinderen hebben voor hun buitenspel een sterke voorkeur voor 'wilde landjes'. Speelnatuur heeft de kenmerken van zulke terreinen: natuur die veel dynamiek verdraagt. Ontwikkeling en beheer van natuurspeelplaatsen zijn het meest gebaat bij een integrale benadering, door betrokkenheid van scholen, burgers, e.a. bij het vormgeven en beheren van hun leefomgeving.
  Belangrijke principes zijn: zorgen voor een vorm van toezicht en zorg voor op de plek toegesneden beheer. Voorbeelden daarvan worden gegeven.
• wilde_mogelijkheden_het_beheer_van_speelnatuur

Ruimte voor bewegen

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (september 2007) (2007)
• Bij kinderen geldt: bewegen is leven. Maar het bewegen van kinderen wordt vaak belemmerd, wat leidt tot 'bewegingsarmoede' en de negatieve gevolgen daarvan voor de fysieke en mentale gezondheid.
  In dit artikel wordt gepleit voor het bevorderen van alledaagse vormen van bewegen op school, het lopen of fietsend naar school gaan (met de belevenissen onderweg die daar ook bij horen) en het vrije veelzijdige buitenspel in de dagelijkse leefomgeving en bij school. Bij het laatste bieden in het bijzonder natuurspeelplaatsen en schoolnatuurtuinen stimulansen tot veelzijdig bewegen.
  Het gaat om bewegen als principe van een gezonde school en een gezonde leefomgeving.
• ruimte_voor_bewegen

Laat je flora maar thuis

Jan van Boeckel

• verschenen in Notities/inleidingen (2007)
• In natuur- en milieueducatie kan het moeilijk zijn om interesse te wekken bij jongeren. Te zeer op natuurwetenschappelijke leest geschoeide programma's en een overdosis aan informatie over achteruitgang van ecologische diversiteit lijken ze eerder af te stoten dan warm te maken voor de natuur. Mogelijk biedt een kunstzinnig geïnspireerde benadering van natuureducatie nieuwe openingen. In dit artikel een aantal inspirerende voorbeelden uit de Noordelijke landen.
• laat_je_flora_maar_thuis

Wat voor school ben je? Een school ontmoet de natuur!

Rinus Korteweg

• verschenen in Mensen-kinderen (mei 2004) (2007)
• Hoe een schoolplein van een Jenaplanschool groener werd door levende bouwsels van wilgentakken. Het proces wordt stap voor stap beschreven en tevens wordt een relatie gelegd tussen het op die manier werken met wilgentakken en de leerstof van wereldoriëntatie.
• wat_voor_school_ben_je_een_school_ontmoet_de_natuur

Adopteer een boom. Bomen het jaar rond

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (september 2006) (2007)
• Niet het vele is goed, maar het goede is veel. Dat geldt ook voor de leerstof van natuuronderwijs. In dit artikel wordt dit pedagogische principe geïllustreerd aan het adopteren van een boom door kleutergroepen in de basisschool. Voor het spelen en werken rond die concrete boom wordt en jaarkalender van activiteiten voorgesteld. Een aantal van die activiteiten worden uitvoeriger beschreven in het katern 'Spelend leren' over 'Bomen', dat te downloaden is van www.hjk-online.nl/archief.
• adopteer_een_boom_bomen_het_jaar_rond

Speelwater bij school

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (mei 2007) (2007)
• Voorbouwend op het vorige artikel wordt de verbinding tussen waterbeheer en natuurbeleving beschreven zoals een andere school dat vormgeeft. De vraag hoe je daarbij draagvlak kunt verwerven in het team en bij ouders krijgt daarbij in het bijzonder aandacht, evenals de verschillende verschijningsvormen van water op het schoolterrein en het omgaan met risico's. Er is bij deze omgang met water meer aan de hand dan 'aardig' spel. Er is zelfs een existentiële dimensie in het spel.
  Het artikel wordt afgesloten met een aantal aanbevelingen.
• speelwater_bij_school

Natuur als bondgenoot bij zorgverbreding

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (maart 2007) (2007)
• Natuur (planten en dieren, natuurrijke plekken) draagt bij aan het welzijn en een brede ontwikkeling van kinderen, alle kinderen. Aandachtsherstel (= 'mentaal uitrusten') is daarbij een belangrijk sleutelbegrip. Natuur werkt ook preventief wat betreft het ontstaan van aandachtsproblemen. Bij kinderen met aandachtsproblemen kan natuur matigend, ontspannend werken. Natuur is daarom een bondgenoot bij zorgverbreding.
• natuur_als_bondgenoot_bij_zorgverbreding

Leve de verscheidenheid

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (februari 2006) (2007)
• Scholen kunnen hun buitenruimte op verschillende manieren op een natuurrijke wijze inrichten. Die verschillen hangen samen met verschillen in visie - accenten die de school wil leggen - en in de situatie ter plaatse. In dit artikel worden drie scholen vergelijkenderwijs geportretteerd aan de hand van een aantal aandachtspunten. Daarbij is er niet alleen aandacht voor ontwerp en aanleg, maar ook voor gebruik en beheer. Lezers kunnen zich aan deze portretten spiegelen.
  De beschreven scholen hebben gemeen dat het hen gaat om het leren leven met natuur en niet alleen om het leren over natuur.
• leve_de_verscheidenheid

Kinderen in beweging. Motorische ontwikkeling en schoolnatuurtuinen

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (december 2005) (2007)
• Tussen vier en zes jaar ontwikkelen kinderen de belangrijkste bewegingscompetenties door veel en veelzijdig bewegen. Vooral een verfijnde coördinatie van bewegingen wordt daardoor mogelijk en daardoor een grotere reactiesnelheid en soepelheid van de bewegingen. Deze ontwikkeling komt echter in gevaar als er minder en eenzijdiger bewogen wordt, onder andere door het verarmen van de dagelijkse speelomgeving buiten. Overgewicht en meer risico's van ongelukken zijn het gevolg. De schoolnatuurtuin en natuurspeelplaatsbieden uitgekiende mogelijkheden voor goed bewegen.
• kinderen_in_beweging_motorische_ontwikkeling_en_schoolnatuurtuinen

Aarde-kinderen. Leven met en leren over natuur

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (oktober 2005) (2007)
• Het overgrote deel van de kinderen heeft - van nature - affiniteit met natuur en het vrije buitenspel in de natuur ('biophilia'). Voor hen is natuur primair doe-natuur, maar biedt ook plekken om weg te dromen. 'Kijkgroen' is aan hen niet besteed, is alleen maar frustrerend. 'Wilde landjes' hebben als kinderen de keus hebben de voorkeur boven een speeltuin met toestellen. Wat kinderen daarin aantrekt is het open karakter van het materiaal dat daar in grote hoeveelheden beschikbaar is, de grind waarin je kunt graven, bomen, water, etc. Er is een samengang van veiligheid/ vertrouwdheid en avontuur. Zulke plekken bieden vele ontwikkelingsstimulansen voor een brede ontwikkeling en voor het ontstaan van verbondenheid met natuur. Dergelijke ervaringen komen echter steeds meer in de knel, meer negatieve gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen en ? op termijn ? ook voor de natuur: minder draagvlak voor natuur in de toekomst. Goed ontworpen schoolnatuurtuinen en natuurspeelplaatsen zijn een goed alternatief voor de 'wilde landjes'.
• aarde-kinderen_leven_met_en_leren_over_natuur

Vraag het de vogels zelf maar

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (november 2004, januarI 2005, maart 2005) (2007)
• In drie delen beschrijft Kees Both de verschillende educatieve mogelijkheden die het ophangen van nestkastjes bij school biedt.
• vraag_het_de_vogels_zelf_maar

De buitenklas

Kees Both

• verschenen in JSW (juni 2005) (2007)
• Het terrein om het schoolgebouw kan ontwikkeld worden tot natuurnabij speelterrein, voor en na schooltijd, in pauzes en zoveel mogelijk ook voor de buurt buiten de schooltijd ('het informele leerplan', waarover goed nagedacht is). Maar ook voor het gebruik als 'buitenklas' of 'leerlandschap' ten behoeve van het formele leerplan van een school. Belangrijke elementen van zo'n buitenklas worden kort beschreven, evenals de samenhang daarvan binnen de 'learnscape'.
• de_buitenklas

Een heemtuin bij de school

Henk Zijlstra

• verschenen in Mensen-kinderen (nr. 100, januari 2006) (2007)
• Toen een grote hoeveelheid grond vrijkwam bij een verbouwing van de school werd er niet voor gekozen deze - tegen hoge kosten - af te voeren. De grond werd daarentegen benut om een veelzijdige educatieve natuurtuin aan te leggen. Dit korte artikel geeft een portret van deze tuin en het gebruik ervan.
• een_heemtuin_bij_de_school

Kinderboerderij op de Toon Hermansschool zorgt ongemerkt voor veel leerdoelen

Manja de Hond

• verschenen in Mensen-kinderen (januari 2004) (2007)
• Een zeer kleine minderheid van basisscholen heeft dieren in en bij de school. De pedagogische betekenis daarvan is groot: kinderen leren omgaan met niet-menselijke wezens en leren tevens verantwoordelijkheid dragen voor het welzijn van de dieren. Met name kinderen die extra en bijzondere zorg behoeven kunnen daarvan profiteren. Maar ook onderwijskundig biedt het vele mogelijkheden voor verrijking van het curriculum.
  Een praktisch verhaal over een school die al 30 jaar ervaring heeft met een kinderboerderij bij school, inclusief aanbevelingen voor scholen.
• kinderboerderij_op_de_toon_hermansschool_zorgt_ongemerkt_voor_veel_leerdoelen

Het schoolterrein als leerlandschap: leren van 'Learning Through Landscapes'

Kees Both

• verschenen in Mensen-kinderen (maart 1999) (2007)
• Vernieuwingsscholen zoals de Werkplaats Kindergemeenschap van Kees Boeke, de Jenaplanscholen, Vrijescholen en Freinetscholen geven vanuit hun onderwijsconcept bewust aandacht aan de vormgeving van de ruimte. Dat geldt ook voor de inrichting van het schoolterrein als 'leerlandschap'. In dit artikel wordt ons een spiegel voorgehouden vanuit de geschiedenis van het Jenaplan: de praktijk van de school van Peter Petersen, destijds in Jena. Maar ook door een beschrijving van achtergronden en praktijk van het Engelse netwerk van 'Learning through Landscapes'. Een artikel over 'ontschoolsing van de school', 'zelfbeheer en leerlingparticipatie' en de mogelijkheden om voor zo'n beetje het hele curriculum het schoolterrein als 'buitenklas' te gebruiken.
• het_schoolterrein_als_leerlandschap_leren_van_learning_through_landscapes

Een natuurspeelbos aan de Ellbogensee - nieuwe kansen voor een natuurcamping

Antje Schwabersberger

• verschenen in Oase (lente 2010) (2007)
• Waar het bondsland Brandenburg eindigt en Mecklenburg begint, 'durfde' een Nederlands/Duits gezin het aan om een natuurcamping over te nemen. Daarmee nam hun leven een andere wending en kreeg de camping een nieuw gezicht met een sympathieke, individuele noot.
• ellbogensee_oase

Bijzonder Berlijn

Marjan Deurloo

• verschenen in Oase (zomer 2010) (2007)
• Rijk geillustreerde impressie van de Springzaadexcursie naar Berlijn, eind mei 2010. "Alle 24 deelnemers aan deze excursie vergaapten zich drie dagen lag aan talloze groene speelplekken, parken, buurttuinen en schooltuinen in Berlijn. Ook een bouwspeelplaats en een Joods kerkhof werden niet vergeten. Georg Coenen, pedagoog, en Manfred Dietzen, landschapsarchitect, van "Gruen macht Schule" helpen vanuit de overheid scholen en kinderopvang met het inrichten van hun groene buitenruimte. Zij waren onze perfecte gidsen."
• 10

Ruimte voor de jeugd en voor de natuur

Kees Both

• verschenen in Notities/inleidingen (2007)
• Een notitie ten behoeve van het netwerk 'Ruimte voor de Jeugd', waarin ambitie en achtergronden van Springzaad zijn verwoord. In deel 1 is de hoofdtekst opgenomen, in deel 2 de onderbouwing van argumenten en deel 3 is een literatuurlijst (zie literatuurlijsten).
• doc_16_2

Natuurspeelplaats Marne - een avontuur voor iedereen!

Jeanette van der Meulen

• verschenen in Oase (herfst 2006) (2007)
• Pionier en bruggenlegger Jeanette van der Meulen, werkzaam in de opvang voor kinderen in de basisschoolleeftijd bericht, een jaar na voltooing, vol enthousiasme over de ontwikkeling van een natuurspeeltuin op 'haar' BSO KinderRijk Marne in Amstelveen.
• natuurspeelplaatsmarne

Het Educatieve Erf van Hogeschool Edith Stein

Lowie Gilissen

• verschenen in Oase (lente 2006) (2007)
• In dit artikel geven drie direct betrokkenen hun visie op het realiseren van een natuurrijke schoolomgeving bij de PABO in Hengelo - een schoolvoorbeeld: Lowie Gilissen, docent, over een rijke leeromgeving buiten de muren, Bas Slaman, ontwerper, over een samenhangend plan en Johan Geerdink, uitvoerder, over de aanleg van een educatief waterlandschap.
• edithstein

Mirakel & Spektakel

Willy Leufgen

• verschenen in Oase (zomer 2007) (2007)
• Op een zomerse 'Dag van de Arbeid' bezochten 25 Springzaadvrienden o.l.v. ecologisch hovenier Paul van Eerd een 6-tal buitenterreinen van kinderdagverblijven en naschoolse opvang in de 'mediastad'. Met elkaar kijken en reflecteren over het proces van omvorming van en dozijn buitenterreinen van Stichting Kinderopvang Hilversum.
• kinderopvanghilversum

Kindergarten - tuin voor kinderen

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (januari 2005) (2007)
• Hoe vaak is het niet door mij heengegaan als ik weer zo'n paradijsje bij een school bezocht: dit is echt een 'Kindergarten', een tuin voor kinderen. En ik werd nieuwsgierig naar Friedrich Fröbel, de 'uitvinder' van de 'kindergarten'. Wat bedoeld hij met 'kindergarten'? Hoe dacht hij over de relatie tussen jonge kinderen en natuur? En over de rol van de tuin bij de school? In dit artikel gaan we op zoek naar inspiratie in het verleden, bij Fröbel. Mede ter verheldering van keuzes bij de vormgeving en gebruik van educatieve schoolterreinen nu.
• kindergarten-tuin_voor_kinderen

Samen doen en samen groeien: op weg naar een levendig schoolplein

Sigrun Lobst

• verschenen in Mensen-kinderen (november 2004) (2007)
• Het inrichten van de directe schoolomgeving als natuurrijk speel- en leerlandschap is een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van de leefomgeving van kinderen en aan natuureducatie. Maar hoe kan je zoiets realiseren? Vanuit haar inmiddels rijke ervaring geeft Sigrun Lobst goede raad: werk stap voor stap aan de verandering; zorg voor een goed draagvlak en goede randvoorwaarden; luister vooral ook naar de kinderen. En maak vooral ook van elke dag dat je aan de aanleg werkt tot een feestdag!
• samen_doen_en_samen_groeien_op_weg_naar_een_levendig_schoolplein

Natuur voor kinderen

Kees Both

• verschenen in Pedagogiek in Praktijk (december 2004) (2007)
• De leefwereld van kinderen verandert sterk. Toenemende verstedelijking leidt ertoe dat zij in hun directe woonomgeving steeds minder in aanraking komen met natuur. Dat heeft negatieve gevolgen voor hun ontwikkeling, die in dit artikel worden beschreven. Hoe kunnen we meer ruimte scheppen voor natuur en kinderen?
• natuur_voor_kinderen

Spelen in de wildernis

Sigrun Lobst

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (maart, 2004) (2007)
• Een beschrijving van de achtergronden, de ontwikkeling en het gebruik van de Speeldernis - een natuurspeelplaats ('speel-wildernis') voor kinderen middenin Rotterdam. Een paradijs voor kinderen waarvan je niet gelooft dat dit (nog) mogelijk is. Maar het kan dus echt.
• spelen_in_de_wildernis

Kinderen lezen het schoolterrein

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (februari 2004) (2007)
• Dit artikel gaat over het leerplan en dat in relatie tot de buitenruimte van scholen. Niet het formele leerplan (schoolplan) waarin de doelen en het leerstofaanbod van de school wordt beschreven, maar het verborgen leerplan: de waarden, doelen en inhouden die 'neergeslagen' zijn in de inrichting van de buitenruimte en die hun eigen taal spreken. Op welke manier kan je er achter komen hoe kinderen deze taal lezen?
  Ook opgenomen in het boek 'Beter buiten spelen'. Zie elders de korte beschrijving van dit boek
• kinderen-lezen-het-schoolterrein

Natuurtuin als bron van inspiratie

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (juni 2003) (2007)
• Bij 'leeromgeving' wordt meestal gedacht aan speel- en werkhoeken binnen het schoolgebouw - in het Freinetonderwijs 'ateliers' genoemd - en aan computers. Ook de buitenomgeving van de school biedt echter vele mogelijkheden voor 'levend leren', zeker als het schoolterrein daarvoor specifiek wordt ingericht. Dit geldt zowel voor het informele leren als voor de bijdrage die het kan leveren aan het realiseren van de kerndoelen. Een verhaal van zo'n inspirerende en krachtige leeromgeving op het schoolterrein.
• natuurtuin_als_bron_van_inspiratie

Engelse ervaringen met leerlandschappen

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (januari 2003) (2007)
• In 1990 werd in Engeland een nationaal onderzoek gedaan naar de pedagogische kwaliteit van schoolterreinen. Naar aanleiding van de uitkomsten daarvan werd de organisatie 'Learning through Landscapes' opgericht, die scholen helpt bij de ontwikkeling van hun schoolterrein tot een landschap dat uitdaagt tot leren. Leren dat ook spelen omvat. Een groep Nederlandse basisschoolleraren bezocht een aantal scholen in Zuid-Engeland en maakte ook kennis met de visie en werkwijze van 'Learning through Landcapes'.
• engelse_ervaringen_met_leerlandschappen

Speelnatuur: een hype of een visie

Mariska Thieme-Schrever

• verschenen in Groen (Januari 2011 nr. 1) (2007)
• Groen is gezond en natuurlijk spelen is in opmars. Veel gemeenten springen hierop in door natuurspeelplaatsen te realiseren. Een visie blijkt echter vaak te ontbreken. Een speelplek waar boomstammen worden neergelegd is niet per definitie een leuke en uitdagende speelplaats. Want er is een groot verschil tussen een hype en een visie.
• 2011-01_groen

Pedagogische inspiratie van een Jenaplandeskundige

Rieke de Kool

• verschenen in Artificium (3/2010) (2007)
• Uitgebreid interview met Kees Both, de auteur van veel van de op deze website opgenomen artikelen, over zijn werk, achtergronden, motivatie.
• artificium-interview_met_kees_both

Het ontwerpen van een speelplek

Anneke Rodenburg

• verschenen in Tuin en Landschap (2017) (2007)
• Anneke Rodenburg beschrijft hierin de belangrijkste aandachtspunten voor een goed ontwerp van een natuurlijke speelplek.
  Groen in speelplekken is belangrijk voor de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. Het is voor ontwerpers een uitdaging om een speelplek origineel, verrassend en uitdagend te ontwerpen, en daarnaast te zorgen voor een aantrekkelijke omgeving met enig overzicht, structuur en veiligheid. Als dat lukt, dan is dat direct merkbaar aan de hoeveelheid kinderen en (groot)ouders die, weer of geen weer, op de speelplek te vinden zijn!
• het-ontwerpen-van-een-speelplek

Vaste grond onder de natuurtuin

Tonneke Bekkers

• verschenen in Oase (lente 2010) (2007)
• Een goed doordachte natuurtuin bij een school of kinderopvang is een vertaling van de pedagogische ideeen van de organisatie.

De boerderij als klaslokaal

Ceciel Verheij

• verschenen in Mensen-kinderen ((november 2003), ook verschenen in Educare (2003/1)) (2007)
• In 1996 begon in Noorwegen een bijzonder experiment: 'De Levende School'. Het doel was natuur en school dichter bij elkaar te brengen. Het experiment was tweeledig: de grond rondom de school actief te gebruiken als lesmateriaal en boerderijen in de omgeving in te schakelen als educatieve bron. Inmiddels zijn er al acht van deze scholen. Achtergrond en praktijk van deze scholen worden geschetst.
• de_boerderij_als_klaslokaal

De tuinen en pleinen rond Vrije School De IJssel

Hans Carlier

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (mei 2004) (2007)
• Kinderen zijn geen Jantjes en Jannekes Beton en daarom moet rond de school een mooie tuin liggen. Mede daarom is de IJsselschool in Zutphen bij milieubewuste ouders erg in trek. Leerkrachten en leerlingen beseffen dat een schooltuin iets anders is dan een tuin bij huis; een schooltuin kan een uitstraling zijn van wat er binnen de school gebeurt.
  Ook opgenomen in het boek 'Beter buiten spelen'. Zie elders de korte beschrijving van dit boek.

Kinderen hebben natuur nodig

Kees Both

• verschenen in JSW (januari 2005) (2007)
• Het buiten spelen van kinderen wordt steeds meer tot 'een bedreigde soort'. Dat geldt nog sterker voor spelen in en met de natuur in de woonomgeving. Met negatieve gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen. Scholen kunnen bijdragen aan verbetering - onder andere door op het eigen terrein een natuurspeelplaats te ontwikkelen waar ook kinderen uit de buurt kunnen spelen. Een plek die binnen het onderwijs ook dienst kan doen als leerlandschap voor natuureducatie.
• kinderen_hebben_natuur_nodig

Spelen met water

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (april 2007) (2007)
• Er vallen steeds vaker enorme regenbuien. De afvoer van al dat water in de gebouwde omgeving is een groot probleem. Of is het een kans? Bijvoorbeeld als je het water tijdelijk vasthoudt en infiltreert op het schoolterrein. En dat water benut als 'ontwikkelingsmateriaal' voor de kinderen. Mogelijkheden daarvoor worden beschreven, mede aan de hand van de praktijk van twee scholen.
• spelen_met_water

Generatietuinen

Kees Both

• verschenen in De Wereld van het Jonge Kind (december 2014) (2007)
• Ons land vergrijst. Steeds meer ouderen worden gezond ouder. Die ouderen beschikken vaak over een schat aan levenservaring, wijsheid en deskundigheid. Die schat aanboren en ouderen daarbij het genoegen bezorgen om met kinderen te werken wordt intergenerationeel leren’ genoemd. Een vruchtbare vorm daarvan is het samen tuinieren in een zogeheten generatietuin. Lees meer over generatietuinen en de ervaringen binnen een plaatselijk project.

Speeluitdagingen in de achtertuin

Anneke Rodenburg

• verschenen in Oase (lente 2006) (2007)
• Ontwerp en aanleg van een natuurrijke speel- en leertuin is niet alleen interessant voor scholen of kinderdagverblijven maar kan ook letterlijk voor de eigen deur beginnen. De auteur van dit bijzondere artikel beschrijft de stappen van droom, voorbereiding, ontwerp en aanleg van een spannende, avontuurlijke tuin tot het enthousiaste gebruik er van door haar eigen kinderen (en vriendjes).

Risico's leren je leven

Alberthe Papma

• verschenen in Educare (2007)
• Iedereen gunt kinderen een veilige (leef)omgeving waarin zij zich naar eigen vermogen kunnen ontwikkelen en ontplooien. Maar soms lijkt het wel of we alle risico's voor kinderen willen afdekken....

Basisscholen en natuur bij school

• verschenen in Notities/inleidingen (2007)
• tekst en pdf van de lezing (masterclass) van Kees Both in Kasteel Groeneveld op 17 mei 2013, symposium Springzaad in volle bloei!

Maak het plein avontuurlijk en natuurlijk

Willy Leufgen

• verschenen in NEG Natuureducatiegids 2014 (Insite Media, Barneveld) (2007)
• "‘Hoe konden we ooit zonder?’ Die vraag stelde een onderwijzeres in een Engelstalige film al wandelend over een natuurrijk en avontuurlijk groen schoolplein. Ze straalde regelrecht bij het aanprijzen van de grote voordelen van zo’n uitdagend en rijk leerlandschap." Zo luidt de intro van dit artikel over het verrassende succes van groene schoolpleinen in Nederland in de afgelopen 10 jaar. Laten we nu vooral er voor zorgen dat het geen hype blijkt te zijn, maar een vanzelfsprekend, wezenlijk aspect bij het inrichten van alle (nieuwe) schoolbuitenruimtes.

De Boerderijschool: leren met hart, hoofd en handen

Evelyne Schreurs

• verschenen in Oase (nr. 1-2014, blz. 4-8) (2007)
• Bij de start van de Boerderijschool stelden we ons één doel: het onderwijs verlevendigen. We wilden dat de kinderen op een boerderij, op fietsafstand van school, van voorjaar tot winter zouden werken en leren. Het liefst op een gemengd agrarisch bedrijf, zodat de kinderen konden werken met planten en dieren. Dè manier om zelf ervaringen op te doen met aarde, natuur, voedsel en met elkaar. Inmiddels zijn er op 20 plaatsen in het land Boerderijscholen.